Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

vooralsnog moeilijk te stellen dat de theorie werkelijk geslaagd is. In de
wetenschappen die zich professioneel met de studie naar cultuur
bezighouden, kreeg de memetica namelijk vrijwel geen voet aan de
grond. Onder sociale wetenschappers en geesteswetenschappers is het
idee niet of nauwelijks serieus genomen en wekte het eerder spot dan
interesse. 166 Het idee dat cultuur bestaat uit kleine onafhankelijke
informatieblokjes, die er hun eigen zelfzuchtige reproductiestrategieën
op nahouden en de mens daarbij als hun passieve vehicle gebruiken, zou
volgens veel menswetenschappers te absurd zijn om überhaupt serieus
op in te gaan. Tevens spreekt men daarbij vaak de terechte verbazing uit
dat de memetici vrijwel volledig voorbijgaan aan de inzichten die in de
geschiedenis van de menswetenschappen reeds tot stand kwamen. 167
Maar eveneens uit de biologie kwam kritiek. Stephen Jay Gould
was lang de meest uitgesproken tegenstander en ook Jablonka en Lamb
besteden in hun boek Evolution in four dimensions uitgebreid aandacht
aan hun bezwaren tegen de memetica. Voor een aanzienlijk deel komt
dit neer op een herhaling van hun eerdere zetten tegen selfish gene
theory. Zo zou de replicator-vehicle-terminologie misleidend zijn omdat
de replicator door de vehicle op verschillende manieren kan worden
veranderd. Veel culturele informatie wordt immers overgedragen als
onderdeel van complexe ontwikkelingsprocessen, waarbij de actoren in
de vorming van deze informatie een actieve rol spelen. De zogenaamde
memen reproduceren doorgaans ook niet als onafhankelijk
geselecteerde eenheden, maar eerder als onderdeeltjes van
samenhangende systemen, en het is ook alleen in de context van deze
systemen dat ze hun betekenis krijgen. Denk bijvoorbeeld aan woorden,
die hoogstens kleine elementen vormen van de complexe talen waar ze
deel van zijn, en die gedurende langdurige ontwikkelingsprocessen
worden aangeleerd. Net als bij biologische informatieoverdracht is het
volgens Jablonka en Lamb dus hoogst misleidend om cultuur in kleine
atomistische replicators te hakken, die stuk voor stuk worden
166 Wilterdink,‘Darwinisme’, 452.
167 Robert Aunger e.a., Darwinizing culture: the status of memetics as a science (Oxford
2000).
90