Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

opnieuw onherroepelijk de memen zijn die het meest om zichzelf geven.
Na in de analyse van biologische functionaliteit de gene’s eye view te
hebben gekozen, zou het in de studie naar cultuur dan ook hoog tijd
worden voor de meme’s eye view. Zoals Daniel Dennett het stelt,
betekent dit niet dat memen noodzakelijkerwijs disfunctioneel zijn voor
hun dragers of de groep waartoe ze behoren. Doorgaans zal het voor
memen immers reproductief gunstig zijn om voor het functioneren van
deze eenheden wel voordelig te zijn. Wat de memetici echter
benadrukken is dat dit niet noodzakelijkerwijs hoeft. Memen kunnen
ook blijven doorreproduceren als ze voor niets of niemand functioneel
zijn, behalve voor hun eigen reproductie. Ze hebben het vermogen uit te
groeien tot een soort parasitaire virussen die zich door middel van
sluwe geëvolueerde reproductietrucs ten koste van hun dragers blijven
voortplanten. 163 ‘Virusses of the mind’, zo doopte Dawkins hen, en met
zijn theorie had hij in de grote cui bono-vraag van de cultuur dus
werkelijk een nieuwe denkrichting blootgelegd.
Het ultieme voorbeeld dat daarbij door de memetici wordt
ingezet is godsdienst. Volgens de fel atheïstische Dawkins zijn religies
namelijk bij uitstek als dergelijke virussen van de geest te
bestempelen. 164 Ze nemen bezit van het menselijke brein om het
vervolgens tot gedrag aan te sporen dat functioneel is voor de
overleving van de religie zelf. Van verbod op twijfel, intolerantie ten
opzichte van andere denkbeelden, missionaire activiteit, hoge
geboortecijfers en soms tot zelfs terroristische zelfmoordaanslagen aan
toe, bezitten deze selfish memes sluwe trucs om hun dragers voor het
karretje van hun eigen reproductie te spannen. Andere memetici
dachten in deze lijnen voort, en zoals Susan Blackmore bijvoorbeeld
schreef: ‘No one designed these great faiths with all their clever tricks.
Rather, they evolved gradually by memetic selection.’ 165
De memetica, die reproductief succes centraal stelde, werd in de
jaren negentig dus ook zelf een aardig reproductief succes. Toch valt
163 Dennett, Breaking the spell (Londen 2006) 82-85.
164 Dawkins, The god delusion (New York 2008) 222-233.
165 Susan Blackmore, The meme machine, 193
89