Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

zo adequate dingen toevoegden of behielden. Dus wie of wat zorgde dat
de gunstige elementen behouden bleven en de ongunstige verdwenen?
Wie of wat hield het overzicht en de onderlinge coherentie? De
onduidelijkheid die dan ook in de lucht blijft hangen is: functioneel
ontwerp door wie?
Naast de vraag naar de oorsprong van het functionele ontwerp
van het katholicisme, is er echter nog een probleem. Dat het functioneel
in elkaar zit is evident, maar daaruit komt meteen de vraag voort wat
dan wel precies de functie mag zijn. Want waarvoor dient het
katholicisme eigenlijk? Voor het vinden van een antwoord zou men in
vele richtingen op zoek kunnen gaan. Misschien is het wel functioneel
voor de samenleving als geheel die dankzij deze godsdienst haar
stabiliteit en eenheid behoudt. Of misschien is het wel helemaal niet
goed voor de samenleving als geheel, maar vooral voor groepen binnen
de samenleving die het geloof gebruiken om anderen te onderdrukken.
Of misschien is het denken in dergelijke collectieven wel verkeerd en
vervult het katholicisme primair behoeften van individuen, zoals
behoefte aan troost en sociale ondersteuning. Een vraag die eveneens in
de lucht blijft hangen is dan ook: functioneel ontwerp voor wie?
De reden om deze twee vragen hier te introduceren is dat ze niet
alleen bij het katholicisme te stellen zijn. Men kan zich deze dingen ook
afvragen bij andere religies, of bij talen, staatsvormen, wetssystemen,
bedrijfsstructuren, ceremonies en marketingstrategieën. In al haar
verschijningsvormen toont de menselijke cultuur ons vaak een
verbluffende samenhang, functionaliteit en intelligentie. Het bezit een
graad van complexiteit die zeker niet is terug te voeren op een
aangeboren natuur, maar naar het zich laat aanzien ook niet louter op
doelbewuste intenties. De cultuur die wij mensen aan elkaar doorgeven,
wekt de indruk mooier ontwerp te bevatten dan ooit met opzet door
mensenhand werd ontworpen. Het blijkt daarbij in veel gevallen, net als
bij het katholicisme, ook niet eenvoudig te bepalen waarvoor het precies
functioneel is. De vragen ‘functioneel ontwerp door wie?’, en ‘functioneel
ontwerp voor wie?’, zijn dan ook twee raadselen waarvoor onze cultuur
ons stelt.
50