Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

kwamen we bij Jablonka en Lamb al te spreken over de actieve rol die
organismen in hun evolutie spelen. Verder stellen zij ook dat er wel
degelijk enige gerichtheid lijkt te zitten in de momenten waarop,
weliswaar op zichzelf ongerichte, nieuwe genetische variatie tot stand
komt. In stressvolle omstandigheden kunnen organismen namelijk op
specifieke plekken in het genoom meer mutaties aanmaken. 237 Het moet
echter worden erkend dat dit alles de gerichtheid van menselijke
intenties in de verste verte niet evenaart. De vraag blijft dus bestaan hoe
Darwin zijn plek naast Lamarck kan vinden.
Een ietwat flauw antwoord zou kunnen zijn dat ook gerichte
variaties gereproduceerd en geselecteerd worden, en dus eveneens aan
Darwins mechanisme onderhevig zijn. Zolang we het echter over
bedoelde functionele gevolgen hebben, is het hoogstens darwinistisch
op een oninteressante wijze. Het verklarende belang van Darwins
principe komt immers pas naar voren als we te maken hebben met
ontwerp zonder ontwerper. Zoals in het verhaal tot nu toe echter
hopelijk duidelijk is geworden, komt dit belang ook naar voren.
Menselijke intenties schieten namelijk tekort om de zeer complexe
functionele aanpassingen van de cultuur te verklaren. Lamarck heeft
Darwin als ondersteunende factor dus hard nodig. Darwins mechanisme
wordt cruciaal bij variaties die cumulatief geselecteerd worden om
redenen die de actoren niet hebben bedoeld of herkend. Zo ontstonden
de variaties van het incesttaboe wellicht voor de mensen zelf om
gerichte redenen, maar was het wel degelijk een toevalstreffer voor
hetgeen het bewerkstelligde, namelijk gezonder nageslacht. Het belang
van intenties moet daarbij ook zeker niet worden overschat. Zoals David
Sloan Wilson bijvoorbeeld schreef: ‘Even intentions become a form of
blind variation when they interact with other intentions and produce
unforeseen consequences.’ 238 Het lijkt er dus op dat Darwin en Lamarck
in het culturele domein complementair zijn. Concurrenten zullen het
tegelijkertijd echter blijven, aangezien in veel gevallen moeilijk te
237 Jablonka, Evolution, 79-107.
238 Smail, On deep history, 91.
128