Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

iologe Lynn Margulis die hiervoor in de late jaren zestig de juiste
verklaring bedacht. Het waren, zo stelde ze, ooit aparte organismen
geweest die na langdurige co-evolutionaire samenwerking in
symbiotische vormen waren samengesmolten. 242 De ‘boom des levens’
blijkt hier en daar dus meer weg te hebben van een mangrovebos, of een
verstrikt net. Tot slot gaat ook het ‘fundamentele verschil’ van snelheid
niet altijd op. Niets in het darwinistisme zegt immers dat de evolutie
zich aan bepaalde tempo’s dient te houden en de ontwikkeling van
virussen toont ons inderdaad veranderingen binnen korte tijd.
Het belangrijkste weerwoord dat op deze vorm van het
lamarckistische verwijt valt te geven is echter anders. Ook als
biologische evolutie aan alle bovengenoemde karakteristieken zou
voldoen, hoeft het namelijk nog geen einde van culturele evolutie als
darwinistisch proces te betekenen. Aan deze lijn van kritiek ligt namelijk
een denkfout ten grondslag. Wat er in de redenering verkeerd gaat is dat
men bij de reproductie van culturele variaties in menselijke
generatietijd rekent en daaruit concludeert dat veranderingen
gedurende die generatietijd een lamarckistisch proces zouden
impliceren. Cruciaal is echter dat de reproductie van culturele variaties
nauwelijks aan menselijke generatietijd gekoppeld is. Zoals de
historicus Daniel Lord Smail het verwoordde: ‘Cultural innovations do
not have to follow the human reproductive cycle of twenty to thirty
years between generations.’ 243 We bestuderen niet primair de selectie
van mensen en daarmee hun erfelijke eigenschappen, maar de selectie
van culturele variaties, die zich doorgaans geheel los van de biologische
reproductie van mensen verspreiden. Denk aan het tempo waarmee een
kledingstijl, een marketingtruc of een roddel zich kan reproduceren.
Opmerkelijk genoeg valt deze denkfout ook bij sommige
verdedigers van het cultureel darwinisme aan te treffen, onder wie Boyd
en Richerson. Zo berekenden zij het aantal keer dat woorden uit het
Proto-Indo-Europees, die nog altijd in omloop zijn, zich hebben
gereproduceerd. Deze taal werd zo’n zesduizend jaar geleden gesproken,
242 Lynn Margulis, ‘Darwins waarheid en symbiose’, De gids, 4 mei 2009, 335-356.
243 Smail, On deep history, 99.
131