Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

evenmin aan oplettende historici voorbijgegaan. De eventuele
darwinistische transformatie van de menswetenschappen zal dus niet
zozeer voortkomen uit het zien van nieuwe dingen, maar – ook hier – uit
een nieuwe kijk op de relevantie van dingen.
Het andere kenmerk van wetenschappelijke omwentelingen,
namelijk de overbrugging van domeinen van kennis die lang van elkaar
gescheiden bleven, toont het darwinisme in de menswetenschappen
eveneens. Het veronderstelde fundamentele verschil tussen de werking
van de natuur en de werking van de menselijke geschiedenis blijkt in
veel opzichten namelijk niet houdbaar meer. De natuurwetenschappen
zijn op een aantal punten dichter bij geschiedwetenschappelijke
wereldbeeld in de buurt gekomen en de opheffing van dit bovenmaanse
en ondermaanse van de moderne wetenschap schept dan ook nieuwe
kansen. Wat in de biologie al bekend is, kan in de studie van de cultuur
plotselinge doorbraken forceren. Dus inderdaad, met zijn voorspelling
over het darwinisme als een universeel zuur zou Dennett wel eens
profetisch kunnen zijn geweest. Ook voor de geschiedwetenschap.
De route van het darwinisme die tot nu toe de meeste aandacht
kreeg, biedt wat dit betreft echter niet de meest veelbelovende
perspectieven. De sociobiologie en de evolutiepsychologie hebben in
hun algemeenheid namelijk weinig te vertellen over wat historici nu
juist het meeste interesseert, en dat zijn de historische processen in hun
eigen complexe en individuele context. De route van de co-evolutie heeft
wellicht meer potentie, maar echt ver zal het darwinisme ook in deze
vorm niet komen. Veel van de theses van deze stroming zijn namelijk
slecht bewijsbaar en de meeste dynamiek van de geschiedenis heeft zich
volledig aan biologische co-evolutionaire veranderingen onttrokken. Het
is dan ook pas via de derde route, van het cultureel darwinisme, dat het
werkelijk transformerende vermogen van het universele zuur te
herkennen valt. In deze uitwerking kan het darwinisme namelijk wel
recht doen aan de autonome dynamiek van de cultuur en biedt het
mogelijkheden de werking van de geschiedenis dieper te doorgronden.
Op welke manieren het cultureel darwinisme valt toe te passen is in
dit vroege stadium nog slecht te voorzien. Twee grote vraagstukken
168