Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

In de biologie bracht de visie van zelfzuchtig erfelijk materiaal
zowel een diepe logica als empirische bevestiging. In haar culturele
toepassing zou wel eens hetzelfde kunnen gelden. Als laatste casestudy
zullen we een historisch verschijnsel onder de loep nemen dat bijna lijkt
te zijn gemaakt om de waarde van cultureel darwinisme te tonen.
Voordat we hieraan toekomen, moeten we eerst nog een aantal
mogelijke bezwaren behandelen. Want op basis van welke argumenten
heeft men het cultureel darwinisme tot nu toe eigenlijk afgewezen?
Mogelijke bezwaren tegen het cultureel darwinisme
‘Dismissals are typically brief’, zo stellen Hodgson en Knudsen over de
kritieken die er op het cultureel darwinisme zijn geschreven. 233 En
inderdaad, meestal worden de afwijzingen met niet meer dan een paar
korte opmerkingen onderbouwd en zijn de argumenten eerder op de
memetica van toepassing dan op het cultureel darwinisme.
Verwonderlijk is dit gebrek aan omvangrijke tegenargumentie echter
niet. De stroming is vooralsnog simpelweg te klein gebleven om
tegenstanders tot een uitgebreid weerwoord aan te zetten. Hoewel de
bezwaren kort zijn, komt er toch steeds een aantal belangrijke punten
terug, waarvan er nu drie zullen worden uitgelicht.
Culturele evolutie is lamarckistisch, in de zin dat nieuwe variatie niet
willekeurig, maar gericht is.
‘Cultural (or memetic) change manifestly operates on the radically
different substrate of lamarckian inheritance’, zo schreef de bioloog
Stephen Jay Gould in zijn kritiek op het universeel darwinisme van
Richard Dawkins. 234 Ook de historicus Eric Hobsbawm meende dat de
geschiedenis een lamarckistisch karakter heeft en stelde hierover: ‘I
233 Hodgson, Darwin conjecture, 21.
234 Stephen Jay Gould, The richness of life: the essential Stephen Jay Gould (Londen 2007)
542.
126