Leven lang leren voor vitaliteit

Fins onderzoek naar levensgeschiedenissen (Antikainen, 2005) maakt inzichtelijk dat over
generaties heen leerervaringen veranderen. Met die term leerervaringen verwijst Antikainen
naar kritische situaties die de levensloop van het individu lijken te bepalen en invloed hebben
op de identiteit (en bijdragen aan empowerment van dat individu). Oftewel: mensen leren door
te leven.
Hij refereert aan een uitgebreide studie naar levenslooponderzoeken waarin geconcludeerd
wordt dat ‘een leven leiden’ steeds problematischer en onvoorspelbaarder is geworden.
Antikainen signaleert een aantal opvallende aspecten in de persoonlijke ontwikkeling van
geïnterviewden:
• De verhalen van de oudere generatie zijn te typeren als ‘overlevingsverhalen’ terwijl in die
van de jongere generatie de toename van reflexiviteit en individualisme te herkennen zijn;
• De lagere sociale klassen laten een met de oudere generatie vergelijkbaar verschil zien. Voor
hen is het leven meer een ‘gevecht’ en is opleiding vaker een manier om een ‘droom’ te
realiseren, dan voor mensen uit de hogere sociale klassen;
• De oudere generatie idealiseert opleiding meer en ervaart gebrek aan onderwijs, problemen
met toegang tot en voortgang in het onderwijs als negatief. Terwijl in het jongere cohort
verveling en schoolmoeheid in het onderwijs als negatieve ervaringen naar voren komen. Zij
kunnen kiezen uit veel opleidingen en kiezen deze in samenhang met de sociale beweging en
ideologie die hen aanspreekt.
23
In deze paragraaf zijn uiteenlopende persoonlijke motieven voor een leven lang leren
onderscheiden. Afhankelijk van de levensfase ontwikkelt de motivatie voor leren zich van de
(noodzaak tot) participatie richting ontwikkeling van identiteit en verder richting verdieping en
de daarbij horende persoonlijke verantwoordelijkheid voor leren. Een dergelijke ontwikkeling
biedt mogelijkheden, maar kent ook valkuilen. Daarom wijzen we ook op het gevaar van
ervaringsconcentratie. Ook de tijd waarin mensen leven heeft impact op hun leren. De oudere
generatie ontleent zijn identiteit aan zijn werk en de directe sociale omgeving en heeft een
positief beeld van de kansen die onderwijs biedt. De jongere generatie is gericht op het
ontwikkelen van zijn identiteit in een netwerkende samenleving en kiest vanuit die
ontwikkeling voor onderwijs.