Leven lang leren voor vitaliteit

40
Ten aanzien van een leven lang leren als reactief proces, lijkt de verantwoordelijkheid vooral bij
organisaties en individuen te liggen. Hoewel de overheid vanuit bijvoorbeeld haar taak tot
opscholing van de beroepsbevolking ook in deze wel verantwoordelijkheid heeft. Uit een studie
van het HIVA en het ROA komt naar voren dat een groot deel van de verantwoordelijkheid om te
blijven leren onder volwassenen al bij het individu is geplaatst. Dit past in de ontwikkeling van
leergedrag van lerenden in de afgelopen decennia, in de richting van zelfbewuster bezig zijn met
het eigen leren, waaronder de vraag naar de individuele toegevoegde waarde daarvan. De
Stichting van de Arbeid geeft in het actieprogramma Leven Lang Leren echter ook aan dat een
vernieuwend kenmerk in het actieprogramma is dat het employability beleid verschuift. Van
uitsluitend een top-down activiteit van de werkgever naar een gezamenlijke
verantwoordelijkheid waarbij de werkgever deels richting geeft, maar waarbij die werkgever ook
condities schept voor de werknemer voor eigen verantwoordelijkheid en initiatief. Daar kunnen
bovendien verschillende vormen van co-investeringen van werknemers bij bestaan. Voor de
Nederlandse situatie wordt hierbij verwezen naar de aanbevelingen tot een persoonlijk
scholingsbudget voor werknemers.
Net als bij de bepaling van het niveau van vormgeving, geldt dat de verantwoordelijkheid voor
een leven lang leren als pro-actief proces noodzakelijkerwijs bij het individu, een arbeidsorganisatie
of een community komt te liggen, als gevolg van het informele en onvoorspelbare
karakter.
De verantwoordelijkheid voor een leven lang leren op individueel niveau kan in grote lijnen
analoog aan de redenatie voor een leven lang leren voor persoonlijke motieven gesteld worden.
Als aanvulling hierop kan gesteld worden dat de individuele interactie met de omgeving van
jongs af aan tot grote onderlinge verschillen kan leiden. Dat betekent dat een individu
verantwoordelijkheid zal moeten leren dragen voor zijn eigen leren. Maar dat ook de omgeving
tot grote verschillen kan leiden, die niet zonder meer op het individu zelf terug te brengen zijn.
De verantwoordelijkheid voor een leven lang leren op netwerkniveau is zeer lastig te plaatsen bij
meer informele netwerken. Bij meer formele netwerken kan een zekere mate van organisatie –
institutionalisering – bijdragen aan het nemen van verantwoordelijkheid voor een leven lang
leren. Bijvoorbeeld door leren als voorwaarde voor de participatie in het netwerk op te nemen.