Leven lang leren voor vitaliteit

Over veranderen en veranderen
Een novelty is een idee, een ‘onaf’ idee waarvan de ondernemer een zekere verwachting heeft en dat nog
zorgvuldig uitgepakt moet worden (Swagemakers, 2002). Kenmerkend voor de novelties is dat de
ondernemer met kleine aanpassingen zijn bedrijf, in relatie tot de omgeving, optimaliseert. Daardoor
staan novelties vaak niet op zichzelf, maar maken zij onderdeel uit van een stapsgewijs veranderingsproces
en kunnen zij uitgroeien tot een innovatie. In principe zijn novelties context (dus bedrijf en
ondernemer) gebonden.
Het ontwikkelen en doorvoeren van een novelty impliceert een verandering van routines en
competenties. De routines veranderen niet zeer diepgaand, er wordt als het ware gespeeld met de
marges. De onzekerheid is beperkt: op basis van ervaring kan redelijkerwijs het resultaat ingeschat
worden.
Innovaties daarentegen zijn veranderingen op een grotere schaal. Deze worden aangedragen door
voorlichting en industrie die wetenschappelijke inzichten tot algemeen gangbare concepten
(ontwerpen) ombouwen. Innovaties lijken in die zin ook ‘gereed’, maar het doorvoeren ervan vergt in
de praktijk aanpassingen waarbij product en proces elkaar wederzijds beïnvloeden. Bij innovaties kan er
dus sprake van zijn dat de relatie met de omgeving verandert, bijvoorbeeld omdat men in staat is een
ander product op te leveren.
Een innovatie is een ingrijpend veranderingsproces door de introductie van een nieuw ontwerp. Het
wordt gekenmerkt door onzekerheid, omdat routines, competenties en machines, ict en processen
(Boonstra, 2006) veranderen.
49
Systeeminnovaties verwijzen naar grote veranderingen met maatschappelijke gevolgen, die dieper
ingrijpen dan een novelty of innovatie op bedrijfsniveau. Kenmerkend voor een systeeminnovatie is dat
product, proces en markt kantelen, oftewel veranderen. Bijvoorbeeld de ontwikkeling en introductie
van mobiele telefoons. Zowel het product (het mobieltje in al zijn technische mogelijkheden, vormen
en kleuren) het proces (het ontwikkelen van de technische mogelijkheden, de logistiek) als de markt
(nieuwe marketingtechnieken, abonnementen enzovoort) zijn gedurende de laatste jaren sterk
ontwikkeld. De verandering heeft ook grote maatschappelijke consequenties, omdat het de manier
waarop wij communiceren verandert heeft en daarmee een aantal andere ontwikkelingen mogelijk
maakt.
Bij een systeeminnovatie is de situatie zeer onzeker. Routines zijn aan sterke verandering onderhevig
terwijl markten, producten, diensten, processen, waarden en competenties mee veranderen.
Innovatie is één van de veelgebruikte begrippen in de discussie over de ontwikkeling van de
kenniseconomie. De gangbare lijn van redeneren is dat om de kenniseconomie te realiseren,
innovaties noodzakelijk zijn. En om innovaties mogelijk te maken, mensen moeten leren.