Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε ΝΑ

Ανεπιτυχείς προσπάθειες σλαβικής διεισδύσεως στην Έδεσσα 89
Β. Τα αίτια και οι αφορμές της βουλγαρικής διεισδύσεως στην Έδεσσα
1. Εσωτερικές διαμάχες, απαξιώσεις κ.ά.
Το πρόβλημα σχετικά με τα αίτια και τις αφορμές της βουλγαρικής διεισδύσεως
στη Μακεδονία το αναλύει με πειστικότητα ο Κ. Ι. Μαζαράκης–Αινιάν, ο οποίος,
ανάμεσα στα άλλα, αναφέρει: Ὁ ἐν Μακεδονίᾳ βουλγαρισμὸς προέκυψεν ἀπὸ τὰ
μεταξὺ τῶν κοινοτικῶν συμβουλίων μίση. Ἡ ἀντιπολίτευσις ἐγίνετο βουλγαρική,
προσηλυτίζουσα τὸν ἀγράμματον χωρικόν. Ἡ πανσλαυϊκὴ προπαγάνδα ὑπεκίνει.
Οἱ μισοῦντες τὸν ἑλληνικὸν ὀρθόδοξον κλῆρον ἐπίσης. Ἡ περιφρόνησις τῶν
ἀστῶν, τῶν ὁμιλούντων τὴν ἑλληνικήν, πρὸς τοὺς ἀγρότας συνεπλήρου τὴν
ἀντίδρασιν. Μερικοὶ ἐπίσκοποι ἐκ τοῦ κλήρου ἐφορολόγουν ἀνηλεῶς τὸν χωρικόν
11 , ὁ δὲ Ἕλλην διδάσκαλος ἐμισθοδοτεῖτο γλίσχρως. Ἡ τουρκικὴ διοίκησις
ὑπεβοήθει τὴν διαίρεσιν, ἥτις κατὰ τὸ πλεῖστον συνέτεινε εἰς τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ
βουλγαρισμοῦ παρὰ τοῖς σλαυοφώνοις καὶ τοῦ ρουμανισμοῦ παρὰ τοῖς Κουτσοβλάχοις
12 .
Σύμφωνα με τις ελληνικές και βουλγαρικές μαρτυρίες, κάτι ανάλογο συνέβαινε
και στην Έδεσσα. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
1. Σύμφωνα με τον τότε δάσκαλο και γραμματέα του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου
Βοδενών» 13 Δημ. Πλαταρίδη, το θέμα του διαχωρισμού των Εδεσσαίων, όπως
αναφέρει το έτος 1874, είχε προκύψει από τα εκπαιδευτικά πράγματα της πόλεως.
Αναφέρει, λοιπόν, ότι τα εκπαιδευτικά πράγματα στην Έδεσσα πήγαιναν θαυμάσια
και ότι είχε ανεγερθεί τὸ μεγαλοπρεπὲς σχολεῖον τῶν ἀρρένων 14 .
Αλλά, επειδή ο αριθμός των μαθητών ήταν μεγάλος, οι δάσκαλοι είχαν ζητήσει
από την τότε εφορεία των σχολείων ακόμη έναν δάσκαλο, προκειμένου να καλύψουν
τα κενά. Η εφορεία όμως των σχολείων είχε ταυτισθεί με τη γνώμη του τότε
μητροπολίτη Νικοδήμου Α΄ Κωνσταντινίδου, του Τενεδίου (1859-1870) 15 , ο οποίος
είχε αρνηθεί όχι για λόγους οικονομίας, όπως ισχυριζόταν, αλλά αυτό το γεγονός,
σύμφωνα με τον Δημ. Πλαταρίδη, ἦτο ἰδέα, τὴν ὁποίαν καὶ ἐνεφύτευσεν εἰς τοὺς
περὶ αυτόν, ὅτι δὲν χρήζει τοῖς νέοις εὐρεῖα παιδεία καὶ ἐπιστημονικαὶ γνώσεις,
πληροῦσαι τὸν ἐγκέφαλον αὐτῶν ἀέρος, καὶ ἑπομένως δὲν τοῖς χρησιμεύουσι
διὰ τὰς ἐν τῇ πατρίδι των ἐργασίας. Τὰς ἰδέας δὲ ταύτας ἔθετε καὶ εἰς ἐνέργειαν
προσπαθῶν διὰ πάσης θυσίας νὰ παρακωλύσῃ τοὺς μέλλοντας νὰ μεταβῶσιν εἰς
11. Βλ. ενδεικτ. εφ. Dunavski Lebed, Belgrad, ό.π.· Arhiv G. S. Rakovski, τ. 3, Sofia 1966, σσ. 660-
661, 723, 737, 748-752· εφ. Makedonija, Carigrad, έτος Ι΄, φ. 26/27.5.1867, σ. 2· εφ. Makedonija, Carigrad,
έτος Ι΄, φ. (31)43/4.7.1867, σ. 2· ἐφ. Ἀνατολικὸς Ἀστήρ, Κωνσταντινούπολις, φ. 479/13.7.1867.
12. Κ. Ι. Μαζαράκης–Αινιάν, «Ἀναμνήσεις», Ο Μακεδονικός Αγώνας. Απομνημονεύματα, Θεσσαλονίκη,
Ι.Μ.Χ.Α., 1984, σ. 203.
13. Κ. Γ. Σταλίδης, «Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βοδενών», Εδεσσαϊκά Χρονικά (Έδεσσα
1975) τεύχ. 8, σσ. 10-23 (στο εξής: «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος»)· Καραθανάσης - Σατραζάνης, ό.π.
14. Βλ. ενδεικτ. Ε. Ι. Στουγιαννάκης, Ἔδεσσα ἡ μακεδονικὴ ἐν τῇ Ἱστορίᾳ, Θεσσαλονίκη 1932, σσ.
244-245· Κ. Γ. Σταλίδης, «Το Αρρεναγωγείο της Έδεσσας», εφ. Εδεσσαϊκή, φ. 1480/4.1.1992, σ. 7.
15. Βλ. ενδεικτ. Τ. Κ. (Αρχιμ.) Καράντζαλης - Δ. Β. Γόνης, «Κῶδιξ τῆς ἀλληλογραφίας» τοῦ
Βοδενῶν Ἀγαθαγγέλου. Ἀγῶνες τοῦ Ἀγαθαγγέλου κατὰ τοῦ βουλγαρισμοῦ (1870-1871), Θεσσαλονίκη
1975, σσ. 30-31· Κ. Γ. Σταλίδης, «Ο μητροπολίτης Νικόδημος Α΄ Κωνσταντινίδης, ο Τενέδιος
(8.2.1859 έως 2.4.1870)», εφ. Εδεσσαϊκή, φ. 1583/31.12.1993, σ. 6· φ. 1584/8.1.1994, σ. 6.