Nr 607, grudzień 2005 - Znak

TEMATY I REFLEKSJE
rzutów stawianych prawom człowieka: zarzutów dotyczących nieokreśloności
praw człowieka i niemożności uwolnienia ich od kontekstu
kulturowego. Trudno się z tym nie zgodzić, ale też nie ma
powodu, aby konkludować, że w takiej sytuacji z idei praw człowieka
należy zrezygnować. Przeciwnie. Realizacja ideału sprawiedliwości,
zawartego w regule reguł, musi pociągać za sobą kontekst kulturowy.
To właśnie dyskurs społeczny dotyczący norm, przy pomocy
których ów ideał sprawiedliwości może być realizowany, powinien
być celem debaty publicznej, a fakt, że w różnych kulturach debata
ta w zależności od kontekstu historycznego będzie prowadziła do
różnych zaleceń szczegółowych, nie powinien zniechęcać.
Posłużę się przykładem szeroko ostatnio dyskutowanym, mianowicie
wydanym we Francji zakazem noszenia widocznych symboli
religijnych. Zarówno ten zakaz, jak i pełna wolność w tym zakresie
w Stanach Zjednoczonych służą temu samemu celowi – realizacji
zasady niedyskryminacji religijnej. Tak więc mamy tu do czynienia
z sytuacją, gdy dwie przeciwstawne pod względem treści normy mają
na celu realizację tego samego ideału sprawiedliwości.
Formułowanie poszczególnych, konkretnych, zakorzenionych
w kulturze praw i wolności jednostki można potraktować jako wyznaczanie
czy też wytyczanie kolejnych obszarów życia społecznego,
w których obowiązywać ma zasada równej wolności i równych praw.
Istotne jest wyraźne rozgraniczenie dwóch, wyżej omówionych
problemów: problemu przyjęcia za obowiązującą reguły reguł dotyczącej
równych praw i wolności wszystkich jednostek oraz problemu
obszarów życia społecznego, do których ta reguła sprawiedliwości
jest odnoszona.
Natężenie liberalizmu można – zgodnie z propozycją Dahla odnoszącą
się stricte do współczesnej demokracji – potraktować jako
zmienną stopniowalną. Im więcej obszarów rzeczywistości zostanie
podporządkowanych liberalnej zasadzie sprawiedliwości, tym bardziej
liberalne – a co za tym idzie: demokratyczne – państwo.
Co zatem odróżnia państwa liberalnej demokracji od autokracji?
Można przyjąć, że właśnie fakt uznania bądź nieuznania przez państwa
za obowiązującą reguły reguł dotyczącej równych praw i wolności
wszystkich ludzi (z prawem do życia w pierwszym rzędzie).
113