Nr 607, grudzieÅ 2005 - Znak
Nr 607, grudzieÅ 2005 - Znak
Nr 607, grudzieÅ 2005 - Znak
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ZDARZENIA – KSIĄŻKI – LUDZIE<br />
uznaje za prawdziwą. Hipoteza pluralizmu tymczasem ten wymiar życia<br />
religijnego lekceważy.<br />
Pluralizm ma także inną trudność, związaną z pojęciem Boga jako<br />
Tajemnicy. Ostateczna Rzeczywistość nie jest bowiem przedmiotem<br />
możliwego doświadczenia, w związku z czym nawet mistycy nie osiągają<br />
prawdziwego Boga, a jedynie Jego kulturowe obrazy. W takim jednak<br />
razie, jako absolutnie niepoznawalny, Bóg przestaje być rzeczywistością<br />
religii, stając się – jak trafnie zauważa Chrzanowski – jedynie<br />
postulatem mającym wyjaśnić fakt doświadczeń religijnych ludzkości<br />
(s. 196). Co gorsza, jeśli Bóg jest absolutną Tajemnicą, to staje pod znakiem<br />
zapytania możliwość jakiegokolwiek z Nim kontaktu. Tymczasem<br />
każdy człowiek szuka w religii bynajmniej nie dalekiego, pozaświatowego<br />
Transcendensu, lecz Boga prawdziwie bliskiego, do którego będzie<br />
się mógł zwrócić w swoich potrzebach i którego opiece bezgranicznie<br />
ufa. Poza tym można zapytać, czy – jeśli hipoteza pluralizmu jest trafna<br />
– modlitwa jest zanoszona rzeczywiście do Boga, czy stanowi jedynie<br />
wołanie do (z istoty nieadekwatnego) obrazu Boga. Widać wyraźnie, że<br />
pluralizm Hicka nie tylko prowadzi do tradycyjnej aporii Bóg rozumu –<br />
Bóg wiary, lecz także przywołuje w odmiennym i zupełnie niespodziewanym<br />
kontekście możliwość zinterpretowania Boga jako pojęcia zbudowanego<br />
z ludzkich niedoskonałości i pragnień. Tym samym też pluralizm<br />
rozmija się z praktyką życia religijnego; wprawdzie z jednej strony<br />
(podkreślając transcendencję Boga) stara się chronić ludzi przed<br />
idolatrią, z drugiej jednak – sam w idolatrię popada, negując możliwość<br />
bezpośredniego spotkania z Bogiem i skazując ludzi wyłącznie na obcowanie<br />
z wytworzonymi przez ich kulturę obrazami Boga.<br />
Hipoteza pluralizmu, mimo iż wyrasta z ambicji neutralnego badania<br />
religii, okazuje się trudna do utrzymania także z perspektywy każdej<br />
konkretnej doktryny religijnej. Jest przecież oczywiste, że sens wiary<br />
chrześcijańskiej sprowadza się w dużej mierze do chrystologii, której<br />
eliminacja musiałaby oznaczać w gruncie rzeczy zniszczenie chrześcijaństwa<br />
(s. 263, 309), w podobnej zaś sytuacji pozostają także inne religie,<br />
które – pozbawione ich rdzennej doktryny – przestają być poważnymi<br />
propozycjami dla człowieka. Można tym samym powiedzieć, że hipoteza<br />
pluralizmu pozbawia większość religii ich tożsamości, co jest nie tylko<br />
błędem teologicznym, lecz – jak słusznie zauważa Chrzanowski –<br />
także błędem filozoficznym. Jeśli bowiem zgodzimy się, że zadaniem<br />
filozofii religii jest, przynajmniej w punkcie wyjścia, ujęcie zjawiska religii<br />
w całej jego różnorodności, to hipoteza Hicka stanowi odejście od<br />
181
Change language