Nr 607, grudzień 2005 - Znak

178
ZDARZENIA – KSIĄŻKI – LUDZIE
bardziej radykalny) podjął w ostatnich latach angielski filozof i teolog –
John Hick. Już z tego powodu pierwszą na gruncie polskim krytyczną
monografię koncepcji Hicka (autorstwa Grzegorza Chrzanowskiego)
należy odnotować jako ważny przyczynek do filozoficznych sporów na
temat istoty religii, a także jako głos w dyskusji na temat roli chrześcijaństwa
w świecie. John Hick problem wielości religii rozstrzyga w duchu
skrajnego pluralizmu, w myśl którego każda religia jest prawdziwa
o tyle, o ile stawia w centrum ludzkiego życia odniesienie do Boga,
popada jednak w nieuchronny fałsz, usiłując Boga w jakikolwiek sposób
opisać. Hick neguje także twierdzenie o wyłączności zbawczej misji
Chrystusa, ponieważ wzięte dosłownie wyklucza ono z grona zbawionych
wszystkich, którzy Chrystusa nie znają bądź nie dostrzegają w Nim
jedynego pośrednika między Bogiem a światem. Zdaniem Hicka, Jezus
był wprawdzie wybitną postacią religijną, w żadnym jednak razie nie
można Go uznać za jedną z Osób Bożych. Wcielenie ma charakter metaforyczny,
jest bowiem szczególną łaską Boga działającą w człowieku;
łaski tej mogą jednak dostąpić także inne osoby (Jezus nie był wyjątkiem)
i to niezależnie od wyznawanej religii. Znaczy to, że Bóg rzeczywiście
działa w każdej religii i poprzez wielu ludzi, fałszem byłoby
jednak powiedzieć, że zbawicielem świata jest Jezus (czy jakikolwiek
inny człowiek). Religia nie jest przy tym, według Hicka, prawdziwą
teorią świata, lecz sposobem osiągania przez ludzi doskonalszej formy
istnienia. Jest przemianą egzystencjalną polegającą na
uwalnianiu się od postawy egocentrycznej na rzecz teocentrycznej (centrum
świata bowiem nie jestem ja, lecz Bóg). Tak pojęta religia jest
z jednej strony uwarunkowana kulturowo i historycznie, a z drugiej –
stanowi rezultat rzeczywistego oddziaływania sacrum na człowieka.
Znaczy to, że jedna Boska Rzeczywistość przejawia się na wiele sposobów,
z których żaden nie może być traktowany jako absolutnie prawdziwy.
Wspólnym elementem wszystkich religii jest wiara w Transcendencję,
różnice zaś wynikają z odmiennych obrazów owej Transcendencji
oraz oferowanych człowiekowi technik egzystencjalnej
przemiany. Proponowane przez siebie rozwiązanie Hick określa mianem
„przewrotu kopernikańskiego”, który polega na usunięciu chrześcijaństwa
z centrum świata religii i uczynieniu owym centrum Boga.
W „teologii kopernikańskiej” tracimy prawo do oceniania innych religii
w świetle kryterium ich zgodności z chrześcijaństwem; wszystkie
religie (w tym chrześcijaństwo) winniśmy raczej postrzegać jako równorzędne
formy zbawczej obecności Boga.