Nr 607, grudzień 2005 - Znak

TEMATY I REFLEKSJE
dnia cmentarze zapełnią się pełgającym światłem zniczy, dymem
i mgłą. Mokre chryzantemy będą pachnieć, gdy do nich twarz przytknąć.
Ich zapach będzie prawie smakiem goryczy. Późnym wieczorem
będzie zimno; nocą może szron osadzi się na sztucznych i prawdziwych
wieńcach, na brzegach szat kamiennych postaci.
Po Wszystkich Świętych – Święto Zmarłych. Tego dnia wszyscy
jesteśmy żałobnikami.
Tego dnia polskie cmentarze pełne są spotkań. Cichych spotkań
z żyjącymi we wspomnieniach, z żyjącymi innym życiem, życiem
w Bogu, ale przecież – może – dziś właśnie bliskimi tym, co stają
wokół ich mogił i ze sobą też spotykają się tutaj może wyjątkowo,
jakby chcieli pokazać, że jednak zrośnięci są z tym tu korzeniem,
wcale nie martwym, bo z niego dalej rośnie rodzina, te nowe dzieci,
dołączeni zięciowie i synowe.
*
Będzie listopad polskich cmentarzy. Moja rodzina zbierze się
najpierw przy grobie, na którym krótką jeszcze serię imion i nazwisk
rozpoczynają słowa: „Symbolicznie: Józef M...”. Prochy tego Józefa
zmieszane są z innymi w Auschwitz.
Ten grób – ku pamięci – wzniesiony nim naprawdę spoczęły tu
czyjeś szczątki. Takich grobów, w których nic lub garstka byle popiołu,
jest w Polsce wiele; gdy nadejdzie listopad i znów staniemy
się żałobnikami, trudno będzie uwierzyć, że te groby mają już lat
więcej niż pięćdziesiąt albo tyle by miały, gdyby można je było wznieść,
gdy zaczęła się żałoba.
„Jestem szczęśliwa, bo już pochowałam moje dzieci” – mówi
kobieta z Bośni. „Inne kobiety jeszcze wciąż szukają, czekają”. Jeśli
uda się znaleźć – pogrzeb będzie świętem niosącym ulgę. Niepochowani
upominają się o tę posługę złymi snami i znakami. Jakbym kamień
jadła – tak się nazywa książka Wojciecha Tochmana, reportera
– rzecznika zaginionych. W książce – dzieje i zdjęcia masowych grobów,
które nie są miejscami spoczynku, bo nie odpoczywają ofiary
przysypane ziemią i gruzem przez morderców. Dlaczego nie można
pogodzić się z tym ich takim powrotem do ziemi?
147