Nr 607, grudzień 2005 - Znak

ZDARZENIA – KSIĄŻKI – LUDZIE
dze historycznego rozwoju. Dlatego w wypadku chrześcijańskiej aktywności
misyjnej stapianie się poszczególnych kultur z uniwersalistyczną
kulturą wiary bynajmniej nie musi oznaczać zadawania gwałtu tymże
kulturom partykularnym – jakkolwiek w historii europejskiej ekspansji
kolonialnej takie gwałty faktycznie się zdarzały. Jednak chrześcijaństwo
pojmowane właściwie utożsamia Prawdę z Miłością (por. 1 J 4, 8), co
powinno w najwyższym stopniu gwarantować tolerancję. Skoro zaś pytanie
o prawdę ma ścisły związek z pytaniem o p r a w d z i w e dobro,
to postulowane przez niektórych relatywistycznie usposobionych myślicieli
zastąpienie ortodoksji pozbawioną metafizycznych tez „ortopraksją”
należy uznać za rozwiązanie całkowicie chybione.
Opisując stosunek chrześcijaństwa do innych religii, Ratzinger zwraca
najpierw uwagę na trojaki sposób wychodzenia ludzkości ze stadium
wyobrażeń mitologicznych, które zbierały w „logicznym i ogólnym oglądzie”
prymitywne doświadczenia Boskości. Religie o charakterze mistycznym
relatywizują mit jako symboliczną formę niewyrażalnego przeżycia
duchowego, „rewolucja monoteistyczna” Izraela porzuca mitologię na
rzecz orędzia przekazanego przez proroków, natomiast greckie „oświecenie”
filozoficzne deprecjonuje przednaukową wiedzę mitów i głosi
poznanie racjonalne. Podczas gdy ostatnia z wymienionych dróg rezygnuje
z optyki religijnej, dwie pozostałe okazują się w jej ramach wyrazem
konkurencyjnych orientacji. Modne ostatnio sprowadzanie różnych
religii do wspólnego mianownika przez uznanie zasadniczej zbieżności
duchowego doświadczenia mistyków wszystkich tradycji w gruncie rzeczy
absolutyzuje perspektywę teologiczną hinduizmu i pokrewnych mu
systemów. Przyjęcie takiego założenia wcale nie oznacza wejścia na wyżyny
bezstronnego uniwersalizmu. Kardynał akcentuje głęboki kontrast
między ideą utożsamienia duszy z bezosobowym Absolutem a postawą
miłosnego oddania się człowieka osobowemu Bogu. W ślad za Guardinim
zdecydowanie odróżnia wewnętrzne doświadczenie religijne od
doświadczenia wiary, odpowiadającej na wezwanie „z zewnątrz”, oraz
przypomina słowa Daniélou, że dziecko lub zapracowany robotnik dzięki
prostej wierze w Chrystusa przewyższają wielkich ascetów i religijnych
geniuszy. Ponadto wraca do omawianego już na kartach swego pamiętnego
Wprowadzenia w chrześcijaństwo tematu kojarzenia przez Pawła
i pierwszych apologetów głoszonej przez nich nowiny o Bogu raczej
z konkluzjami filozoficznych dociekań sensu rzeczywistości niż ze świętymi
opowieściami pogan. Ewangelizatorzy pierwszych wieków stanęli
po stronie „oświecenia” i w nim – nie w religiach – dopatrywali się „zia-
171