Nr 607, grudzień 2005 - Znak

IWONA JAKUBOWSKA-BRANICKA
zmu, czy też raczej jako wyraz troski o ochronę interesów państwa
demokratycznego – i co w takim razie stanowi kryterium pozwalające
odróżnić ograniczenia praw i wolności przez totalitaryzm (lub
systemy autokratyczne) od ich ograniczeń przez demokracje (a więc:
co będzie kryterium pozwalającym odróżnić autokracje od demokracji?).
Zacznijmy jednak nasze rozważania od rozpatrzenia problemu
jeszcze bardziej podstawowego, mianowicie od próby odpowiedzi
na pytanie, czym jest współczesna demokracja.
Spór o demokrację
Współczesna demokracja jest określana mianem demokracji liberalnej.
Kiedy mówię „współczesna”, mam na myśli demokrację,
której reguły zostały ustalone po II wojnie światowej. To właśnie
doświadczenia tej wojny pozwoliły na nowo „odkryć” nienową przecież
refleksję, że zagrożeniem dla wolności jednostki są nie tylko
rządy autokratyczne, ale również niczym nieograniczona władza
większości. Problem tej trafnie oddają dwie wypowiedzi Carlo Casiniego:
„Tragiczny aspekt eksterminacji całych narodów polega na
tym, że dokonana została ona nie wskutek ślepej brutalności pewnej
tylko osoby, ale w imieniu prawa”; „Jeśli demokrację sprowadzi się
wyłącznie do reguły większości, jeśli za prawo uzna się to, czego
życzy sobie większość, wówczas stanie się niemożliwe odróżnienie
państwa od stowarzyszenia przestępców” 1 .
Niczym nieograniczona wola większości doprowadziła do ludobójstwa,
do możliwości wydawania ustaw, zgodnie z którymi skazano
na eksterminację ludzi psychicznie chorych, do opracowania katalogu
całych grup społecznych nie zasługujących – zdaniem tworzących
prawo – na życie lub też zasługujących jedynie na życie
niewolnicze… W kontekście tak pojmowanej demokracji (i przy
uwzględnieniu takich preferencji większości) praworządność okazała
się realizacją idei ocenianych przez wielu jako zbrodnicze.
1
C. Casini, Państwo prawa, w: ,,Niedziela”, Dodatek Akademicki Instytutu Jana
Pawła II KUL, 1993, nr 2, s. 6 i 7.
98