Nr 562, marzec 2002 - Znak

~
______________ _____ ____ L _________ _____ __________________ _______ ________ _ ________ _
DlAGNOZY
Postulowane otwarcie rozumu publicznego na argumenty religijne
Habermas ilustruje przykladem z debary 0 inzynierii genetycznej,
w ktorej stara s i ~ przelozye ide ~ stworzenia przez Boga czlowieka na
swoj wzor i podobienstwo na niereligijny j ~zyk filozofii pokantowskiej.
Bog - stwierdza Habermas - pozosraje Bogiem wolnych ludzi
tylko rak dlugo, jak dlugo istnieje absolutna r6znica mi ~ dzy stworzycielem
i stworzeniem. Znaczy to, ze wolnosci czlowieka, rowne dla
wszystkich ludzi, a zarazem gwarantuj'}ce mozliwose r6znorodnoSci
"rowno urodzonych", s'} mozliwe przy zalozeniu, ze jeden czlowiek
nie moze wedle swego uznania wyznaczae naruralnych cech innego
czlowieka. Inzynieria genetyczna zaciera t~ r 6 zn ic ~ , podwaza za s ad~
"rowno urodzonych", niszcz'}c tym samym podsrawowy charakter
wzajemnych ludzkich relacji. Idea stworzenia wyraza zatem to, co
ujawnia takZe fi lozoficzno-socjologiczna analiza stosunk6w mi~d zyludzkich
- zasadnicze ograniczenie naszej wolnoSci, kr6re jesr zarazem
jej warunkiem i podsraw'}, to, ze nasza autonomia nie moze bye
nieograniczona, gdyz inaczej niszczy sam'} siebie.
Tak wi ~c w swym przem6wieniu Habermas uznaje koniecznose
sekularyzacji, a zarazem pokazuje zwi'}zane z n i'} nie bezpieczenstwa,
podkreSlaj'}c, ze bez zachowania treSci wiary nie mozna zachowae
naszej kultury. Bez sekularyzacji grozi nam fu ndamentalizm, bez zasad
wyrazonych w religii cywilizacja zachodnia sraje s i~ cywilizaci'}
cynizmu, spoleczenstwo zamienia si~ w ryoek. Oczywiscie przeklad
z j~ zy ka religii jest mozliwy tylko rak dlugo, jak dlugo religie trwaj'},
jak dlugo wyrai aj'} intelektualnie i moralnie swe racje. Ale otwarte
pozostaje pytanie, czy rzeczywiScie istnieje j~ z y k , w ktorym moraine
nakazy plyn,}ce z religii mog'} bye wyrazone bez naruszenia ich sensu.
W swoich ksi'}zkach H abermas staral si~ wykazae, ze racjonalnose
komunikacyjna moze przej'}e normatywne funkcje religii. JednoczeSnie
okazywalo si~, ze taki przeklad musi dokonywae redukcji
religii do etyki, a przy okazj i musi t~ ety k ~ formalizowae w postaci
formalnej teorii moralnoSci. A gdy z religii zostaje tylko moralnose,
istotne cechy religii zostaj'l zatracone. Takze etyczny wymiar egzystencji
ludzkiej zmienia sw6j sens - sam H abermas stwierdza, ze gdy
na przyklad grzech zamienia s i ~ w win ~, pozbawiamy si~ mozliwosci
odkupienia grzechu.
11