Nr 562, marzec 2002 - Znak
Nr 562, marzec 2002 - Znak
Nr 562, marzec 2002 - Znak
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
~~~~~ _1>!!~~~1~~_ ____ __._________________ ___ __ ___ ____ ______ ____ __ _ __~<br />
wowe pytanie: jak chq udoskonalae i uszcz~sliwiae swych bliznich,<br />
komu przynosz~ poiytek). Stanowila warunek sine qua non swiadomego<br />
patriotyzmu i dobrze poj~tego poczucia obywatelskoSci. Prawdziwy<br />
obywatel i dobry patriota powinien umiee pracowae i zach~cae<br />
innych do pracy, pot~piae bezmyslne niszczycielstwo i pr6iniactwo,<br />
ksztalcie siebie i innych, czynie innym to, co dla niego same go byloby<br />
dobre i poiyteczne. Rzetelna praca, oswiata, sprawiedliwie rozdzielony<br />
dobrobyt i "czerstwa moralnosC" poszczeg6lnych obywateli skladaly<br />
si~ na podwaliny iycia spolecznego, sztuki i polityki.<br />
W spelnianiu powyiszych postulat6w Prus wainq rol~ przypisywal<br />
inteligencji, warstwie, "kt6ra wciqi rozprawia, a nawet niekiedy<br />
- mysli i troszczy si~ 0 d 0 b r ° pub I i c z n e, 0 s p raw y pub I i c z <br />
n e, slowem - 0 spoleczenstwo" (VI, 287). Wszystkie streszczone<br />
doqd zarzuty, jakie kierowal Prus pod adresem Polak6w, byly przede<br />
wszystkim zarzutami pod adresem ich wyksztalconych elit, grup, kt6re<br />
pretendowaly do zajmowania w spoleczenstwie pozycji kierowniczej.<br />
Tymczasem warunkiem spelniania tej roli powinna bye przede wszystkim<br />
uiytecznose, "uslugi oddawane og610wi", przysparzanie narodowi<br />
materialnych i duchowych korzYSci, ale taki:e roztropnose,<br />
umiar i rozwaga przy wytyczaniu plan6w na przyszlose. "Nieszcz~scie<br />
to jest, (...) kiedy projekta spolecznej donioslosci wyskakuj~ jak<br />
cienie w latarni magicznej, zamiast bye wyrazem najwainiejszych<br />
potrzeb epoki. I - kiedy ludzie, czy grupy majqce pretensje do kierowania<br />
og6lem, pierwej pobudzajq go do czyn6w i ofiar, a dopiero<br />
p6zniej zastanawiajq si~ nad planami" (VI, 147-148). Tworzqc wzorzec<br />
idealny duchowego przyw6dcy narodu, prawdziwego "nowoiytnego<br />
bohatera", si~gnql Prus po przyklad uczonego i przemyslowca<br />
niemieckiego Ernsta Abbe. Czlowiek ten "dal cywilizacji uiyteczne<br />
"''Ynalazki, utworzyl nowe ognisko pracy, przysporzyl dobrobytu<br />
i oswiaty wielu tysiqcom istot ludzkich, nikogo nie skrzywdzil, siebie<br />
umiat usunqe na drugi plan"; nasladowae go powinni nie tylko<br />
polscy naukowcy, intelektualiSci - ale taki:e wlasciciele fabryk i przedsi~b<br />
i orcy (XVIII, 96-97).<br />
Boleslaw Prus glosil sw6j konsekwentnie pozytywistyczny program<br />
przez kilkadziesi~t lat, w r6inych epokach spolecznego, inte<br />
23
Change language