Nr 562, marzec 2002 - Znak

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
ZDARZE NJA_ C
J(SI~ZKJ C_~UDZ JE
__ n
Ks iqi~ce kolekcjonerstwo stanowi niezwykle ciekawe i unikatowe
zjawisko w dziejach kultury polskiej. Ksi~ina lzabela z Flemmingow
Czartoryska gromadzila w Pulawach nie tylko pamiqtki po wybitnych
osobowosciach i wydarzeniach (w jej zbiorze znalazly si~ np. bulawa
Czarnieckiego i tzw. Biblia Erazma z Rotterdamu), ale rowniei prawdziwe
dziela sztuki. To przeciei do kolekcji Czartoryskich naleiy Dama
z gronostajem Leonarda da Vinci i zaginiony Portret mlodzienca Rafaela!
Tragiczne dzieje Polski spowodowaly, ie kolekcja nie ostala si~ w Pulawach,
a z czasem znalazla schronienie w Krakowie. Tu wlasnie Muzeum
Narodowe zorganizowalo cykl wystaw, ktore mialy na celu uczczenie
dwusetnej rocznicy istnienia kolekcji Czartoryskich. Jedna z nich
poswi~cona zostala iluminowanym r~ k opisom.
Przy pierwszym zetkni~ciu z dzielami sztuki miniatorskiej pojawia
si~ zachwyt, ie ktos z takq maestriq i precyzjq wykonal ilustracje oraz
wykaligrafowallitery, ktore ogl'1daj'1cemu trudno jest odczytae na pierwszy
rzut oka. Rzeczywiscie, francuskie Godzinki wykonane w polowie
XV wieku rodzq wr~cz niedowierzanie. Nazwa miniatura, oznaczajqca
cos malego, nie uswiadamia nam jeszcze, ie literki, dekoracja roslinna
oraz postacie ludzi i zwierzqt wykonane Sq koniuszkiem cieniutkiego
p~dzelka (te zdrobnienia, na pozor smieszne, najlepiej oddajq istot~ sprawy).
Trzeba zdae sobie spraw~ z ogromnego fizycznego wysitku, jaki
artysta musial wloiye w ich wykonanie. A gdy przyjrzymy si~ faldom
plaszcza M atki Boiej alba ogarniajqcej calq bordiur~ wici roslinnej, uswiadomil11Y
sobie, ie mistrz pokrywajqcy stron~ farbami doskonale calose
zaplanowal i dostosowal jq do tekstu nie tylko tresci'1, ale i kompozycjq.
Moina si~ zastanawiae: czy tekst jest pretekstel11 dla malarstwa czy tei
na odwrot M iniatorstwo jest sztukq, w ktorej slowo i obraz Sq ze sobq
wymieszane, rownowaine. Karta z Godzinek Willema Thymansa (3 ew.
XV w.) ukazuje wspanial'1 dekoracj~ roslinnq obejrnujqq calq kart~,
w ktor'1 wkol11ponowane Sq - bardzo rdatnie - slowa tekstu. Nieznajomose
j~zyka zapisu nie stanowi bariery dla podziwu wobec czysto formalnego
p i~kna stawianych liter. Sam inicjal skomponowany z kwiatow
i lisci jest tak niezwykly, ie odbiorca nie musi przejmowae si~ trudnoscial11i
z rozszyfrowywanien- ksztaltow liter), i ze spokojem pozostaje
z w'1tpliwosci'1, czy chodzi 0 "h" czy tei "n". A wplecione w dekoracj~
dojrzale, soczyste truskawki wprowadzajq go w cieply, domowy nastr6j.
Na kartach tzw. Biblii Erazma z Rotterdamu czern i czerwien liter wspaniale
wsp61grajq z surowymi kreskal11i filigran6w podkreslajqcymi wag~
tekstu i nadaj'1cymi sens kompozycji calej karty.
149
_~