Nr 562, marzec 2002 - Znak

TEMAT MIESli\CA
gnql w latach 80. Wtedy chyba rzeczywiScie - stal si~ pisarzem popularnym.
Dz i~ ki rozluznieniu cenzury ideologicznej po raz pierwszy
po wojnie ukazalo si~ wowczas Poi egnanie jesieni i po raz pierwszy
po roku 1957 Nienasycenie; obie powidci w masowych nakladach.
Doszlo takZe do wydania p i ~cio tom owych Dziel wybranych
i podj~to de cyzj~ 0 edycji dziel wszystkich. Obok g!upstw jubileuszowych
ukazalo si~ rowniei sporo powainych opracowa6 monograficznych;
odbylo si~ kilka ciekawych konfe rencji naukowych, w tym
takie sesje mi ~d zyna r odowe. I by! to wreszcie okres znakomity, jdli
idzie 0 liczb~ realizacji scenicznych; nie bez powodu Janusz Degler
okresli! kiedys Witkiewicza mianem czolowego dram,Hopisarza stanu
wOJennego.
5mutno dzis przyznac, ie to bylo nieporozumienie. Bo Witkiewicz
przeciez w i aden sposob nie wspolgral z duchem pierwszej ,,50­
lidarnosci" i oporu zrodzonego przez stan wojenny. A nawet temu
duchowi jawnie urqgaL I to przynajmniej Czy w og61e mozna
w dwojaki sposob. Po pierwsze, pod iadnym sobie wyobrazic Staniwzg
l~ dem nie midcil si~ w i ywym wowczas slawa Ignacego Witkieprowidencj
onalizmie katolickim, w wierze wicza na mszy za
w op iek~ OpatrznoSci nad ucisnionym naro- oj czyzn«i
dem i w ostatecznq Boi,! sprawiedliwosc, ktora
wielu sfrustrowanych inteligentow przywiod!a wowczas do Ko­
Sciola. Jak mialby z takq wiaq pogodzic swoje proroctwo ostatecznej
katastrofy i upadku wartosci autonomicznych - on, agnostyk,
ktory w dodatku przewidywa! rychly zanik uczuc religijnych Dla
ktorego dwudziestowieczny KOScio! katolicki byl tylko przeiytkiem,
martwym i wylqcznie fasadowym, i ktoremu wstr~tny byl frazes religijno-patriotyczny
I czy w ogole moina sobie wyobrazic 5tanislawa
Ignacego Witkiewicza na mszy za ojczyzn~
Po drugie, nie miesci! si~ rowniei w tym nurcie mysli solidarnosciowej,
ktory inteligencji kazal szukac sojusznika i ostoi w zbuntowanych
masach robotniczych. Z oczywist)'ch powodow rewolucja
lat 40., mimo calej oprawy propagandowej, byla w Polsce w powszechnym
odczuciu pozbawiona charyzmy czy mitologii. Rok 1980
natomiast takq aur~ charyzmatycznq wytworzyl: maSOWq, egalitarnq,
idealizujqq bunt spoleczny i zarazem spoleczny solidaryzm. Na­
69