Haur euskaldunen hizkuntzaren jabekuntza-garapena ... - Euskara

40
Horrela dihardu Ortiz de Urbinak (1987d eta 1987f), behintzat,
euskararentzat ere . Baina gure inguruko beste hizkuntzetan,
gaztelaniaz adibidez, KMZ-k ezaugarri multzo bakarra baino ez
dauka, eta horre_la, subjektuarekiko komunztadura baino ez du . Hau
ikusirik, euskarak, aitzitik, KMZ-an hiru ezaugarri multzo ukan
beharko dituela uste du . Eta horrela berridaztea proposatzen du :
(60) KMZ --> A(bsoluto) (E(rgatibo))' (D(atibo))
Absolutua da beharrezko den kasu-marka bakarra, batzutan Subjektua
izanik, besteetan Objektua . Ergatiboaren eta Datiboaren kasumarkak
aukerakoak dira . Sortzen den arazoa zera da : Objektuei
Aditzak ez ezik KMZ-k ere ezartzen diela kasua . Baina euskal
aditzaren ezaugarriak kontutan izanik argi dago KMZ-k hiru
ezaugarri multzo ukan ditzakeela .
Hualderentzat (1987b) euskarak sintaxi akusatiboa eta morfologia
ergatiboa dauka, hots, Subjektuak bi kasu desberdin (ergatiboa,
absolutua) har ditzakela . Berarentzat argi dago aditz trinkoaren
edo laguntzailearen KMZ-ren ezaugarriek ezartzen dutela kasua .
Perpaus iragankorretan, KMZ-erg-ak kasua Subjektuari ezarriko dio
bera INFL-en agertuz, eta KMZ-abs-ak Objektuari ezarriko dio berau
A '' -ean agertuz . Perpaus iragangaitzetan, aldiz, KMZ-abs-ak, INFLera
mugituz, Subjektuari ezarriko dio kasua . Berarentzat, beraz,
KMZ-eko hiru ezaugarri-multzoak (erg ., abs . eta dat .) dira kasuezarleak,
eta berauek hierarkikoki eratuak daude . Eraketako lehena
INFL-ean agertuko da, besteak A '' -ean . Horrela, iragangaitzetan
eta erreflexiboetan, KMZ-abs-a INFL-era mugituko da kasua
ezartzera .
INFL-en izaera konplexuaz ohartuz, interesgarria da berari buruz
Lakak (1988d) proposatzen duena ikustea .
Beste sintaxi-fenomeno batzu azaltzerakoan ere Lakaren eritziak
azaldu ditugu lehenago . Oraingoan gogoan izan beharko genuke berak
All isladapenaz dioena (1988e) . Lehenago azaldutakoa ez
errepikatzearren berak proposatzen duen zuhaitz-egitura baino ez
dugu aurkeztuko segidan . Egitura honetan berritzat jo dezakeguna
Asp'' isladapena da :
(61) Asp''
/ \
A'' Asp
/ \ (erabili)
- A
(t)
Aditzak, euskaraz, Azaleko egituran gauzatu ahal izateko
derrigorrez behar dute atzikitzeko oinarriren bat, aditz-lexikoak
euskaraz morfemak baitira . Horrela, Asp-era mugitzen dira
oinarriaren bila . Aditz trinkoen kasuan, aspektu-burua hutsik
denez, INFL-era igoten dute .
INFL kategoriaren egitura (1988d), euskaraz, honelakoa da, Lakaren
eritziz :