Haur euskaldunen hizkuntzaren jabekuntza-garapena ... - Euskara

More documents

Recommendations

Info

84 dugula frogarik, aurkitu ditugun adibideak garai honetatik aurrerakoak baitira . Hala ere, hasierako agerketak, urriak diren arren, pertsonaizenordainkiekaz gertatzen dira, Ergatiboen kasuan ikusi dugun moduan . Baina 2 ;o2 ;oo adinekotik aurrera izen arruntetara ere hedatzen da Datibo-kasuaren erabilera . - Partitiboaren erabilpena, aitzitik, 2 ;o5 ;o5 adinetik aurrera gertatzen da . Lehenago, badirudi, ez dela hartaz jabetu, edo behintzat ez duela erabiltzen, guk aztertu dugun korpusean behinik behin . Bestalde, Partitiboa, erabiltzen hasten denean, galderetan zein ezezkoetan darabil . Guk aurkitu ditugun adibide guztiak Osagarri funtziokoak dira . Halere, batzutan, Partitiboa ez du gauzatzen, gauzatzeko aukera duenean, noski . LABURBILKETA Gramatika-kasuen jabekuntzari buruz, orokorrean harturik, zera iruditzen zaigu, haur honek ez dituela gramatika-kasuak 2 ;oo ;o5 adineko grabaketetara arte erabiltzen . Grabaketa honetatik aurrera badirudi gramatika-kasu guztiak agertzen hasten direla, baina beraien erabilpen osoa ez dugu uste 2 ;o3 edo 2 ;o4 adina betetzen duen arte isladatzen duenik . Erabilpen osoa diogunean, akatsik gabea (edo behintzat, akatsak %-eko 10-a gainditzen ez dutenean) eta lexiko-moeta guztietara hedaturik esan nahi dugu . Partitiboa, ordea, beluxeago agertzen zaigu, 2 ;o5 ;o5 adineko grabaketatik aurrera, hain zuzen .
5 .1 .2 . ADITZ JOKATUGABEEN GARAPENA Azpiatal honetan O . haur elebakarra zelan hasten den aditz jokatugabearen aspektu desberdinak erabiltzen aztertzeari ekingo diogu . Lehenago ere esan dugunez, aditz jokatugabeen aspektu desberdinez hitz egitean ez dugu esan gura aditz-aspektutasuna adierazteko bide hau bakarra denik . Bide gehiago ere badira euskaraz, baina gu honetatik abiatuko gara . Aditz jokatugabeak, mendebaldeko euskara mintzatuan behintzat, hiru aspektu-marka desberdin erakus ditzake . Argi dagoenez, denboradun aditzetako aditz jokatugabeez dihardugu . Aspektu-marka desberdin hauek, ekintzaren nolakotasuna zehazten dute : buruturik, ez-buruturik (burutugabe) ala gertakizun dagoen, hain zuzen . Hemendik aurrera, jakinik marka gehiagok ere gauza bera adieraz dezaketela, '-tu', '-tzen' eta ' -ko' markez adieraziko ditugu direlako aspektuak . Bestalde, aditz jokatugabe neutroa ere, hots, aspektutasunik adierazten ez duena, mendebaldeko euskara mintzatuan behinik behin, aditz jokatugabe burutuaren itxura berberaz ageri zaigu . Horrela, aditz jokatugabe aspektugabea erabiltzerakoan '-tu' aspektu burutuaren marka erabiltzen da . Honela, adibidez, zuzentzen zaio aztertzen ari garen haurraren ama haurrari : (12) isildu zaitez! Bestalde, denborarik adierazten ez duen aditz jokatugabea erabiltzerakoan ere itxura berberaz darabilte Bizkaian . Horrela, aginduren bat egiterakoan honela zuzentzen zaio ama haurrari : (13) etorri! (14) hartu! 85 Guzti honekin adierazi nahi duguna zera da : balitekeela haurrek aditz jokatugabe burutua forma neutrotzat erabiltzea aditzmultzoaren jabekuntzaren garapenean . Beste berba batzukaz esanda : forma hori infinitiboa litzatekeela, edo aditz-lexema . Guzti honez gain, aipatu nahi dugu Laka-ren 12 arauera, euskarak Asp '' isladapen berezia duela, eta berau A '' egituraren gainean dagoela . Orduan, aditzak igon egiten du Asp-era, eta horrela, azaleko egituran batera gertatzen dira . Asp' isladapena INFL-en azpian egon arren, All-en gainean dago . Eta horrexegatik uste dugu, lehen arotzat izendatu dugun aroan, eta beharbada bigarren aroan ere ez, ezin izango dutela haurrek erabili . Esan nahi duguna zera da : AspS-en erabilpena AS-en erabilpenaren ondoren gertatzea itxaroten dugula . Horrez gain, badirudi, edo horrela iruditzen zaigu guri behintzat, aspektudun aditz jokatugabeak, adizki jokatu barik ere agertu ahal izango direla jabekuntzaren garapenean . 12 Ikus Itziar Laka-ren 'Constraints on sentence negation : The case of Basque' lana .
Page 1 and 2:
Jakintza-arloa: Hezkuntza.Pedagogia
Page 3:
atea zabaltzen diona, geroago landu
Page 7:
AITZIN-SOLAS Doktorego-tesi honen a
Page 10 and 11:
5 .1 .5 . Ezezko perpausen garapena
Page 12 and 13:
7 .4 .11 . Aditz-multzoaren egongun
Page 15 and 16:
SARRERA 1 Lan honetan murgildu gine
Page 17 and 18:
3 Horretarako hiru haurren korpus o
Page 19:
5 betetzen dituzten berauek haur de
Page 22 and 23:
8 bat ematea berak mugatzen dituen
Page 24 and 25:
10 haurrak bere ama-hizkuntza ikast
Page 26 and 27:
12 1 .4 . GRAMATIKA UNIBERTSALA ETA
Page 28 and 29:
14 Unibertsalaren hipotesiaren alde
Page 30 and 31:
16 eskuma hemisferioan, ostera, sem
Page 32 and 33:
KONP7 ), Objektuak eta Aditzak ere
Page 34 and 35:
20 aldarazketa 12 gauzatzen . 3- Ez
Page 36 and 37:
22 ekoizten dituzte . Eta gainera,
Page 38 and 39:
24 egiten dituela uste du, eta aro
Page 40 and 41:
jabekuntzaz erkaturik zera uste du,
Page 42 and 43:
28 beti kontutan izan beharko genuk
Page 44 and 45:
Horrela, KONP-ek bi egongune ditu :
Page 46 and 47:
gaztelaniaz, ostera, aditz jokatu o
Page 48 and 49: 34 aztarnak edo pro txikiak direlak
Page 50 and 51: konplementagailuaren eskumara agert
Page 52 and 53: 38 Badirudi, hauetan, KONP buru-azk
Page 54 and 55: 40 Horrela dihardu Ortiz de Urbinak
Page 56 and 57: 42 (63iii) DNB II - / \ ERG DNB' /
Page 58 and 59: daude . 'Noiz' ESPEZ-ean dagoen NZ-
Page 61 and 62: 47 HIRUGARREN ATALA : HIPOTESIEN AU
Page 63 and 64: 49 adierazten duen markaren erabile
Page 65 and 66: 51 Baina, adibidez, gramatika-kasua
Page 67 and 68: 53 - Bestetik, I " edo IS (Inflexio
Page 69 and 70: mugimenduaren lurreragunea ezagutuk
Page 71 and 72: 57 dugulako horrela), bi urte bete
Page 73 and 74: 59 3 .4 .4 . Laugarren eta boskarre
Page 75: 61 (20) badakizu nork ohostu didan?
Page 78 and 79: 64 beti zuzendu zaio euskaraz semea
Page 80 and 81: M . haur elebiduna : P . haur elebi
Page 82 and 83: 68 zioten . Horrela, Brown-ek (1973
Page 84 and 85: 70 --------------------------------
Page 86 and 87: 72 Esan egin beharko genuke hiru ha
Page 88 and 89: Arrebak : 'Ez!' Amak : 'Bai!' Arreb
Page 90 and 91: 76 aroan erabili . Beraien erabilpe
Page 92 and 93: ditugu kontutan . Baina honekin ez
Page 94 and 95: 2 ;oo ;26 : 'ni(k) argie 9 ikutu',
Page 96 and 97: 82 (5) eta biharrak(beharrak) egin
Page 100 and 101: 86 Bestalde, mendeko perpausetako a
Page 102 and 103: 5 .1 .2 .3 . DATU-AZTERKETA : Adibi
Page 104 and 105: 90 gauzatzean amaitzen dela dirudi
Page 106 and 107: 92 5 .1 .3 . ADIZKI JOKATUEN GARAPE
Page 108 and 109: 94 2 ;ol ;19 : 'horti(k) ezin da',
Page 110 and 111: 96 JAKIN dakit 1, daki 3 EDUKI : da
Page 112 and 113: 98 --------------------------------
Page 114 and 115: 100 holan joko dotela', 'ipiniko do
Page 116 and 117: 102 NOR-NORK : dut 18, duzu 1, ditu
Page 118 and 119: 104 ZEHAR-OS . 3 . plur . ORAINA O
Page 120 and 121: 106 Adibideetan izan ezik erabiliko
Page 122 and 123: 108 adinaz, 'da', 'diez(dira)', 'do
Page 124 and 125: 110 (66) . . . eta zuk lagundu eite
Page 126 and 127: 112 Haurra : ba ez de-/ ez deko/ ho
Page 128 and 129: LABURBILKETA 114 'ezin' partikulare
Page 130 and 131: 116 -------------------------------
Page 132 and 133: 118 2 ;oo ;26 : 'Teo ibili', 'mis k
Page 134 and 135: Aditza hasieran edo tartean duten e
Page 136 and 137: 122 esaldiaren amaieran jartzeko jo
Page 138 and 139: 124 2 ;ol ;19 : 'nanan bapez', 'hor
Page 140 and 141: 126 2 ;oo ;05 adinaz, adizki jokatu
Page 142 and 143: 128 esaldiaren hasieran jartzeko du
Page 144 and 145: 130 5 .1 .6 . MENDERAGAILUEN GARAPE
Page 146 and 147: 5 .1 .6 .3 . DATU-AZTERKETA : 132 -
Page 148 and 149:
134 - Hirugarren aro baten, gramati
Page 150 and 151:
136 eta adizki jokatuen arteko desb
Page 152 and 153:
138 Darabiltzan adizki jokatuak den
Page 154 and 155:
140 (210) o(ra)intxe ezin da (0 . 2
Page 156 and 157:
142 Bestalde, INFL-barruan ekoizten
Page 158 and 159:
144 5 .15 . TAULA : 0 . HAURRAK DAR
Page 160 and 161:
Aditz-modu desberdinei dagozkien ad
Page 162 and 163:
2 ;o3 ;11 : 'eta ni(k), 'ni(k) nahi
Page 164 and 165:
150 (264) ez dau(du) gure (M . 1 ;1
Page 166 and 167:
152 (279) han da(g)u kotxie (M . 1
Page 168 and 169:
154 2 ;o3 ;11 : 'hau pintatzen da',
Page 170 and 171:
156 2 ;oo ;oo adinetik aurrera aleg
Page 172 and 173:
15 8 5 .2 .3 . ADIZKI JOKATUEN GARA
Page 174 and 175:
2 ;o4 ;11 : 'hemen dator', 'banoie(
Page 176 and 177:
1 62 EDUKI : daukat 1, dauka 4 2 ;o
Page 178 and 179:
1 6 4 1 ;o9 ;o4 : 'kendu (eg)in da'
Page 180 and 181:
16 6 NOR-NORI-NORK : dizut 1, dit 2
Page 182 and 183:
1 68 ZEHAR-OS . 2 . plur . ORAINA O
Page 184 and 185:
5 .2 .3 .4 . DATU-AZTERKETA . 17 0
Page 186 and 187:
Subjektuak : 172 sing . 1 . perts .
Page 188 and 189:
174 5- Bestalde, hainbat aditz nagu
Page 190 and 191:
176 M .ek, guk aztertu ahal izan du
Page 192 and 193:
5 .2 .4 . HITZORDENAREN GARAPENA Az
Page 194 and 195:
2 ;o3 ;11 15 6 3 6 2 ;o4 ;oo 20 6 5
Page 196 and 197:
182 (330) han da(g)o holakue (M . 2
Page 198 and 199:
Esaldi deklaratzaile hauen sagaien
Page 200 and 201:
2 ;o5 ;lo : 'hori ez do(t) gure', '
Page 202 and 203:
188 egongune horretan gauzatzen nag
Page 204 and 205:
190 2 ;10 ;04 : 'beitu zer ein dot(
Page 206 and 207:
192 Horrela, 2 ;o2 ;11 adinarekin '
Page 208 and 209:
194 5 .2 .7 . BEHIN BEHINEKO ONDORI
Page 210 and 211:
196 komunztadura okerra derakusate
Page 212 and 213:
LABURBILKETA Guzti honexegatik, bad
Page 214 and 215:
200 (422) badeko(dauka) kotxie (M .
Page 216 and 217:
LABURBILKETA 202 Guzti hau ikusirik
Page 218 and 219:
204 (456) jolasteko (M . 2 ;o4 ;11)
Page 220 and 221:
206 (474) ekarri (d)ozuz(dituzu) bi
Page 222 and 223:
208 2 ;11 ;25 : 'nik badakit', 'nik
Page 224 and 225:
210 (496) ni(k) nahi dut mermelada
Page 226 and 227:
212 (511) M . : Nik nik jarriko dut
Page 228 and 229:
214 5 .3 .2 . ADITZ JOKATUGABEEN GA
Page 230 and 231:
216 (532) hemen jausiko da (P . 2 ;
Page 232 and 233:
218 5 .3 .3 . ADIZKI JOKATUEN GARAP
Page 234 and 235:
220 ETORRI : dator 1 UKAN : du(t) 2
Page 236 and 237:
222 SUBJ . plur . O .Z . s . daukag
Page 238 and 239:
224 Hona hemen adizki jokatu lagunt
Page 240 and 241:
O .Z . sing : plur : IRAGANA O .Z .
Page 242 and 243:
228 (551) apu(r)tu pupila(gurpila)
Page 244 and 245:
erabilpenik . Zehatzago esanik, bad
Page 246 and 247:
232 (593) handia nahi dut (P . 3 ;o
Page 248 and 249:
234 Gainera lehen eta bigarren pert
Page 250 and 251:
236 5 .3 .4 . HITZORDENAREN GARAPEN
Page 252 and 253:
238 Hala ere, argi dagoenez, joera
Page 254 and 255:
240 5 .3 .5 . EZEZKO ESALDIEN GARAP
Page 256 and 257:
242 (658) eta lehen ez du egiten (P
Page 258 and 259:
-----------------------------------
Page 260 and 261:
246 5 .3 .7 . BEHIN-BEHINEKO ONDORI
Page 262 and 263:
248 Hala eta guztiz ere, lehen aro
Page 264 and 265:
250 (695) (b)e(s)te hau? (P . 2 ;o3
Page 266 and 267:
252 (707) non dago kakikia? (P . 2
Page 268 and 269:
254 (733) pintatzeko da kotxea (P .
Page 270 and 271:
256 Haur honengan ez dugu ikusi bes
Page 272 and 273:
258 (767) jo(s)tailuak, ikusi nahi
Page 274 and 275:
260
Page 276 and 277:
262 espezifikatzaile-egongunera mug
Page 278 and 279:
6 .1 . 0 . HAUR ELEBAKARRAREN NZ-HI
Page 280 and 281:
266 zer eukiko (d)ot ba?', 'M ., ze
Page 282 and 283:
6 .1 .2 . DATU-DESKRIBAKETA Azpiata
Page 284 and 285:
270 ----------------------- 6 .2 .
Page 286 and 287:
272 -------------------------------
Page 288 and 289:
274 Multzo honetako lehenengo 10 ad
Page 290 and 291:
276 alderantzizko adibidea ekoizten
Page 292 and 293:
278 2 ;lo ;29 19 1 - 15 3 - - 2 ;11
Page 294 and 295:
280 %100 2 ;lo ;29 19 1 13 + 5 %5 %
Page 296 and 297:
282 (108) no(i)z juen bi(behar) da?
Page 298 and 299:
egituraren erabilpena gutxituz doaz
Page 300 and 301:
286 2 ;08 ;13 1 1 2 ;09 ;00 9 8 1 2
Page 302 and 303:
288 6 .1 .2 .5 . 3 URTETIK 4 URTERA
Page 304 and 305:
290 'ez' ezeztapen-partikula) osaga
Page 306 and 307:
292 Konplementagailuaren erabilera
Page 308 and 309:
6 .1 .3 . BEHIN-BEHINEKO LABURBILKE
Page 310 and 311:
2 9 6 Aditz-multzodunak, ordea, adi
Page 312 and 313:
2 9 8 - 2 ;o4 ;24 adineko grabaketa
Page 314 and 315:
3 0 0 (238) ta ze(rg)aitik ez da bu
Page 316 and 317:
6 .2 . M . HAUR ELEBIDUNAREN NZ-HIT
Page 318 and 319:
2 ;11 ;16 : 'zer esan dauela(duela)
Page 320 and 321:
3 0 6 Halere, aro edo aldi honetako
Page 322 and 323:
3 08 Osagai-ordenaka aztertzen hasi
Page 324 and 325:
(d) (X) - NZ - A- (e) (X) - NZ - A+
Page 326 and 327:
312 aurrean, baina baliteke esaldia
Page 328 and 329:
314 (315) Oitz, badakizu zer ein bi
Page 330 and 331:
316 (332) nun da(g)u potolue? (M .
Page 332 and 333:
318 Halere, bi aldiz baino ez du uz
Page 334 and 335:
320 6 .2 .3 . BEHIN-BEHINEKO LABURB
Page 336 and 337:
322 (357) nun da(g)u kotxie? (M . l
Page 338 and 339:
324 (363) hau nun? (M . 2 ;o7 ;ol)
Page 340 and 341:
326 (380) ta zer e(g)in bi(behar) (
Page 342 and 343:
6 .3 .2 . DATU-DESKRIBAKETA Azpiata
Page 344 and 345:
330 -------------------------------
Page 346 and 347:
332 -------------------------------
Page 348 and 349:
334 ~ 6 .30 . TAULA : P . HAURRAREN
Page 350 and 351:
336 (417) hori zertarako da(g)o? (P
Page 352 and 353:
338 Ondoren (d) osagai-ordenako adi
Page 354 and 355:
6 .3 .3 . BEHIN-BEHINEKO LABURBILKE
Page 356 and 357:
342 bakunetan, aditza beti da trink
Page 358 and 359:
344 Funtzio-kategoria ezberdinen er
Page 360 and 361:
346 Laburturik, hauek izan dira gur
Page 362 and 363:
7 .1 .1 . 348 GRAMATIKA-KASUEN ERAB
Page 364 and 365:
350 (14) aitita apu(r)tu (0 . i ;o6
Page 366 and 367:
352 (46) hori kua (0 . 1 ;o8 ;29) (
Page 368 and 369:
354 adibideak gauzatzen dituztela (
Page 370 and 371:
356 Hasteko, eta gorago adierazi be
Page 372 and 373:
358 7 .1 .9 .2 . Eta beste lexiko-k
Page 374 and 375:
360 dutela (M . eta P haurren ekoiz
Page 376 and 377:
7 .2 . BIGARREN AROA EDO AS-EN EGIT
Page 378 and 379:
364 Era berean, zer ez duten erabil
Page 380 and 381:
366 Honen arauera, mintzagaia darab
Page 382 and 383:
368 ergatibo-marka P . haurraren ko
Page 384 and 385:
370 adierazteko 'ezin' eta 'ahal' p
Page 386 and 387:
372 (176) hau sartu ez (P . 2 ;o4 ;
Page 388 and 389:
esaldi osoa '-ta' menderagailuaren
Page 390 and 391:
M . HAURRA 1 ;o9 ;o4 : 8 7 - 1 1 ;o
Page 392 and 393:
378 osagarria ordena ezberdinetan g
Page 394 and 395:
380 (248) ta badoia(doa) abioia (0
Page 396 and 397:
382 (268) zer da? (0 . 2 ;ol ;19) (
Page 398 and 399:
384 7 .3 . HIRUGARREN AROA EDO INFL
Page 400 and 401:
386 Baina badira, aitzitik, erabili
Page 402 and 403:
388 (289) hemen da(g)o harria (0 .
Page 404 and 405:
390 Hala ere, eragingarrien 17 erem
Page 406 and 407:
392 laguntzaile guztiak denak dagoz
Page 408 and 409:
394 Taula honetan argi ikus dezakeg
Page 410 and 411:
396 (374) burdinie ez (0 . 2 ;o3 ;o
Page 412 and 413:
398 (422) badiez(dira) (M . 2 ;o3 ;
Page 414 and 415:
400 Adibideotan ikus dezakegunez, '
Page 416 and 417:
M . HAURRA : P . HAURRA : 402 1 ;o9
Page 418 and 419:
404 -------------------------------
Page 420 and 421:
406 (487) o(ra)in ni nun marraztu?
Page 422 and 423:
408 2 ;06 ;05 18 1 1 2 ;07 ;05 22 2
Page 424 and 425:
410 ikus dezakegu NZ-hitza eta adit
Page 426 and 427:
7 .4 . 412 LAUGARREN AROA EDO KONP
Page 428 and 429:
7 .4 .1 . GRAMATIKA-KASUAK 414 Gram
Page 430 and 431:
416 Halere, 0 . haurraren ekoizpene
Page 432 and 433:
M . HAURRA : Iragangaitzak : sing .
Page 434 and 435:
420 (621) palak hartu dau(du) (M .
Page 436 and 437:
422 7 .4 .7 . ADIZKI NAGUSIEN ASPEK
Page 438 and 439:
424 (674) ez dozu nahi medikuen(era
Page 440 and 441:
426 (721) be(g)itu zelan apurtu da(
Page 442 and 443:
4 2 8 osagairen baten ostean . Jaki
Page 444 and 445:
4 3 0 2 ;10 ;29 19 1 - 15 - - 3 - 2
Page 446 and 447:
-----------------------------------
Page 448 and 449:
4 3 4 (773) non dago nire pilota? (
Page 450 and 451:
436 erakusten digun taula (izarrak
Page 452 and 453:
4 3 8 -----------------------------
Page 454 and 455:
440 (787) zein zabaldu? (M . 4 ;oo
Page 456 and 457:
4 4 2 ditzakegun osagaiak subjektua
Page 458 and 459:
444 (836) badakit zer ikusi dau(du)
Page 460 and 461:
446 NZ-hitzen urruntasun luzeko der
Page 462 and 463:
448 (861) be(r)andu egin zaigu (P .
Page 464 and 465:
450 (891) eta txikitxue na(i)zen et
Page 466 and 467:
452 eransketa gauzatzeak froga argi
Page 468 and 469:
454 (924) baina honek(hauek) be(ere
Page 470 and 471:
456 (954) nik jote(n) (d)ot (M . 2
Page 472 and 473:
458 Laburturik, hona hemen indikati
Page 474 and 475:
460 7 .7 . EUSKARAREN JABEKUNTZAN H
Page 476 and 477:
462 (1000) eta o(ra)in nik zapalduk
Page 478 and 479:
464 (1032) ta gordinflonek badakizu
Page 480 and 481:
4 6 6 osagarria ezkerretara zein es
Page 482 and 483:
4 6 8 - Osagarri zuzenarekiko perts
Page 484 and 485:
47 0 BICKERTON D . (1991) . "The Pa
Page 486 and 487:
4 7 2 CURTIS S . (1988) . "Abnormal
Page 488 and 489:
4 7 4 HERNANDEZ PINA F . (1984) . T
Page 490 and 491:
4 7 6 KENSTOWICZ M . (1988) . "The
Page 492 and 493:
4 78 MEISEL J . (1990) . "INFL-ecti
Page 494 and 495:
4 8 0 OYHARCABAL B . (1987) . "Oper
Page 496 and 497:
4 8 2 RIZZI L . (1982) . IssuesinIt
Page 498 and 499:
4 8 4 modality-and Aspect' biltzarr
show all

Haur euskaldunen hizkuntzaren jabekuntza-garapena ... - Euskara

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?