Haur euskaldunen hizkuntzaren jabekuntza-garapena ... - Euskara

43
'Dago', halakoetan INFL-duna da . Beste hizkuntzetan pasiboetan
ere gertatzen da mugimendu hau, baina jakin badakigu euskaraz ez
dela eraiketa pasiborik .
2 .10 . MINTZAGAIA
Beste arazo garrantzitsu bat Mintzagaiarena da . Galdegaiaz
mintzatu gara eta bere eraketari buruz dauden eritziak azaldu
ditugu . Baina nola gertatzen da Mintzagaia?
De Rijk-ek (1978), euskal sintaxian gertatzen diren galdegaia eta
mintzagaia aztertuz, tematizazioa "Topic Fronting" bezala
izendatu zuen . Bere ustez, delako "Topic Fronting" (mintzagaiaurreratzea)
mugimendua ez da beste hizkuntzetan (ingelesa, eta
abar) gertatzen den "Left Dislocation" (ezkerretara
destokiratzea) bezalakoa . Berak hainbat arrazoi desberdin ematen
ditu : euskaraz ezin dela INFL '' -en barruan tematizatu dugun
osagaiarekiko indizekidea den izenordainik ageri ; euskaraz
sintagma mugagabeak aurrera daitezkeela (partitiboaren adibidea
dakar) ; mendeko perpausetatik osagaiak ere aurrera daitezkeela .
Eta guzti hauek, "Left Dislocation" mugimendua ezagutzen duten
hizkuntzetan ez-bezala gertatzen ei dira bere ustez .
Honez gain, badirudi De Rijk-ek mintzagaiarena mugimendutzat
jotzen duela, eta delako mugimendua TOP egongunera gauzatzen
dela . TOP izeneko egongune hau, noski, perpausaren aurretik
legoke (ezkerraldean, noski), guk gaur egun K II deitzen
dugunaren aurretik 7 .
Lakak (1985 :105,6), esate baterako, mintzagaiak ez duela
galdegaiaren edo NZ-hitzen bidea jarraitzen dio . Badirudi, ostera,
askatasun- mugimendu handiagoa duela . Berarentzat, 'mintzagaia
ezartzen duena (araua) Osagai Fonetikoari lotua legoke' 8 .
Ortiz de Urbinak (1987e :88) ESPEZ-en aurrean dagoen edozer K '' -tik
kanpoko elementua dela dio, mintzagaia alegia . Berarentzat,
mintzagaia ahoskatzean, eten baten bidez berezten da perpausaren
barruko beste osagaietatik . Adibidez :
(66) etxera/ noiz joango zara?
(67) ona/ hau da
Adibide hauetan, perpausen hasieretan agertzen diren 'etxera' eta
'ona' osagaiak mintzagaiak dira beraren ustez, eta K '' -ren aurrean
7 Kontutan izan De Rijk-ek bere ikerlan hau burutu zuenean, ez zeta haLako egiturez hitz egiten .
8 Lakak, tan honetan ('Azpikotasunaren baldintzaz : muga adabegiak
euskaraz (1985)) zeharka baino ez du aztertzen mintzagaiaren arazoa . Horreta dio berak (105 orrialdean) :
"Mugi alfa" moetako erregetak Transformazio Osagaietik kanpo ere eman daitezke, baina agian, oinarrizko
erregelaren jokabide berbera jarraitu gabe . Mintzagaiari dagokionez, esaterako, honetako kasu batean egongo
ginateke beharbada . Topikoaren ezarketak ez du galdegaia edota gaLdera osagaiaren bidea jarraitzen; gaur
dihardugun gaian, mendeko perpausetatiko osagaien kanporaketan hein zuzen, mintzagaia kanpora daitekeeLa
dirudi gatdegaia edo gatdetzaitea ateratzerik ez dagoen zenbaitetan . . .' .