1rzZ1XN

Hitzaurrea
ahalik garbiena eta sinplekiena azaltzen saiatu gara, aztertu dugun alorrean
bederen (izen sintagma, deklinabidea, adberbioa eta interjekzioak).
Gure betebeharra ez da izan hizkuntzak agertzen dizkigun egitura eta forma
gramatikalen artetik hautaketarik egitea, euskal forma batzu onetsiz eta beste
batzu gaitzetsiz. Bereizkuntza mota bat burutu beharra izan da, eta honek ere,
jakina, ez digu buruhauste guti emano Errealitatea dagoen dagoenean jasotzeari
ekin diogu eta ez, errealitatea aldatzeari. Orain bada, euskara batua dela eta, ­
oraindik hainbat gauzatan finkatzeko den euskara batua dela eta-, hauxe galde
lezakete irakurle batzuk: nolako tartea dagoke hemen azaltzen den euskararen
gramatika honetatik batuaren gramatikara? Oso tarte txikia, egia esan uste
daitekeen baino txikiagoa: horra gure erantzuna. Eta are zehazkiago honela
ihardets genezake: funtsean ia batere ez.
Euskalkietan aurkitzen diren alde edo diferentziez mintzo garenean
bereizketa bat egin behar genuke, izan ere,funtsezkoen eta itxurazkoen artean.
Hau egiten dugularik anitz altemantzia itxurazkotzat, azalekotzat eduki
daitezkeela ohartzen gara, eta horren ondorioz euskararen egiazko batasun
linguistikoa zertan datzan ikasteko bidean jartzen. Adibide nabari pare bat
aipatzeko: ahozkerari dagokionez, bistan dago zenbait euskaldunen [baina] eta
beste zenbaitetan [bana] funtsean gauza bakarra direla; berebat morfologiari
gagozkiola, inork ez luke ukatuko euskal aditzaren paradigman [dot], [det],
[dut], eta [düt], edota [gara], [gera], [gare] eta [gira] gauza bera direnik;
diferentziok hizkuntzarentzat azalekoak besterik ez dira. Ahozko mintzairako
aldakinok itxuran bakarrik bereizten direla diogularik, ez ditugu horregatik
gaitzesten; ez dugu esan nahi, alegia, hizkera horiek baztertzekoak direnik,
euskaldun guztien ahozkera berdintzeko, ez baitago horren beharrik.
Idazterakoan, ordea, horrelako ahozko forrnek funtsean batasuna dutenez gero,
euskara batuari ere ortografiazko batasun hori zor diogulakoan gaude. Baina
eta baña ahozko formal euskaldunentzat gauza bera dira eta idazkera
estandarizatuan bi gauza desberdin balira bezala bereizteak ez luke zentzurik.
Egia da, halere, diferentzia guztiak ez direla hain azalekoak; gelditzen
zaizkigunen artean badira mamizko batzu eta hauentzat lehen azaldu
tratamendua ez da egokia. Lexikotik hasten bagara, esate baterako, garbi dago
puntu bat: anitz eta asko hitz desberdinak dira, sinonimoak, bata ez baita
bestearen aldakina, eta idazleak horrelakoetan libre izan nahi du bere gogora
bata zein bestea erabiltzeko. Aldiz, anitz eta aunitz ez dira sinonimoak, gure
ustez, hitz bakarraren aldakinak baizik, eta euskara batuan ortografia bakarra
behar dutela uste dugu. Banaketa dialektala izan arren, anitz eta asko-ren arteko
XXIX