1rzZ1XN

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-[
1.4.2.2.2. Ez zaigu ere ahaztu behar beste zenbait puntu: alegia, euskalki
batzuetan goian eta behean esan ordez goitian eta beheitian diotela, haietan
goiti eta beheiti, beste euskalkietako gora eta behera-ren kide direnez gero,
hots adlatibo eta ez inesibo; deklinabide hurbila delakoan (aspaldion, berton)
-a-ren ordez -0- erabili ohi dela mugatzaile gisa, hala bizigabeen pluralean
(etxeotan, basootan, herriotan) nola bizidunenean (Gizonongan, eroongan,
umeongan); oinarria diptongoz amaitua denean bigarren elementua -i- edo -uizan,
alde txiki bat gertatzen dela: hots, lehena bokalez amaitua bezala
deklinatzen (zelaian, ibaian, lasaian) eta bigarrena kontsonantez amaitzen
bailitza (gauean, barauean), eta abar, eta abar. Ezin aipa hemen, ordea, kasuon
kasuistika guztia, ez eta behar ere, paradigmetan ezin hobeki bildua eta emana
baitago.
Beste puntu bat jarri behar da agerian: direlako bizigabeen deklinabide
singularrean (etxean, etxeko, etxera, etxetik) lehenak bakarrik erakusten du -a-,
nahiz eta -a- hori artikulua den ala ez hizkuntzalariak bat ez datozen.
1.4.2.2.3. Esan dugu -n atzizkiaren ordez -gan- eta -tan- ere erabili ohi
direla leku kasuetan eta ez, noski hor goian dekIínabidearen paradigmetan ageri
denez, mugagabe nahiz pluraleko formetan bakarrik. Hori garbiena izenorde
erakusleetan ageri da; hots,
(96) (a) Etxe honetan (ez *honean) I Emazte honengan
(b) Etxe horretan (ez *horrean) I Emazte horrcngan
Gauza bertsua gertatzen da izenorde pertsonaletan ere, baina ez bizidunbizigabeak
bereizteko, baizik funtzio eta balio berdinez euskalki desberdinetako
bariante gisa: hala nola, nitan nahiz nigan, lutan nahiz lugan...
1.4.2.2.4. Hau dela eta, on dateke ohanxo bat egitea euskaldunik gehienek
hain ezagun ez dituzten euskalkietako forma horiei buruz. Nigan nahiz enegan
(edo neregan), lugan nahiz luregan, etab. esan daiteke, eta gauza bera gertazen
da izen komunekin, bizidunak direnean, eta propioekin ere; alegia, amagan
nahiz amarengan, Orixeregan nahiz Orixerengan ongi esanak daude, gorago
idatzi dugunez, eta lehen fomlak, -ren gabeak, maizago ageri bide dira autore
zaharretan; horrexegatik ere bizidunak direlakoei dagokien galdekaria bi
eratakoa da kasu honetan: nor(en)gan nahiz nortan.
240