1rzZ1XN

1. Deklinabidea
1.4.2.3.5. Bestelakoak ere adierazteko
Gorago esan bezala, kasu inesiboaren -n atzizki honen emana euskaraz ia
ezin ahituzkoa da eta laburkiro aipatu gabe bederen ezin utz dezakegu beraren
beste zenbait funtzio.
a) Goiko sailetan eroso sartzen ez diren zenbait esapidetan agertzen da:
azken batean, lehen kolpean, hitz batean, hondarraren hondarrean, sakonaren
sakonean... Hauetako batzuk oso berriak direla gure hizkuntzan uste dugu eta
horixe da seinalerik hoberena atzizki hau oraindik ere esapide berriak sortzeko
bizi-bizirik dagoela.
b) Berriro hiztegi munduan sartzea bada ere diogun iragaitzean zenbait
aditzen osagarri gisa inesiboa oso berea duela euskarak: hala nola, lanean hasi,
ahopean esan, eskean ibili, ezertan ez eduki, gogoan hartu, etxean sartu...
Komeni da esatea ere zenbait aditzen osagarri beste aditza denean, hau bigarren
partizipio deritzagunean daramatela euskalki batzuetan, nahiz batetik bestera
bereizkuntzak izan; alegia, josten ikasi, ekartzen saiatu edo ahalegindu,
mintzatzen jakin, idazten ahaztu, (hori eta idaztea ahaztu ez dira gauza bera,
noski), egiten lagundu eta abar. Bizkaierazko bazkaltzen noa eta antzekoak
ahaztu gabe.
Zenbait perpaus txertatuk inesiboa hartzen duenean nolako balioak izan
ditzaketen aztertzea ez da hemengo egitekoa, baina aipatu bederen egin ditzagun
eredu batzuk:
(108) (a) Dagocncan lxm-bon, cz dagocncan egon
(b) Dagocn dagocncan utziko dut lana
(c) Eguna argitzcan, izarrak itzali
(d) Ni salbatzcan, Jainkoari zcr dihoakio?
(e) Ahoz esatcan hitz asko laburtzcn dira
(f) JakinlSucn artean bcti ibiltzcan horicn zariona egon da
(g) Aita Manuel batck hau diocncan, bcstcok zcr csango dugu?
Azken lau esaera horiek Kardaberazenak dira. Hona beraren beste bat, non
inesiboaren balioetariko hiru bildurik ematen bait zaizkigu hitz gutxitan:
(109) ...oguci ta ainbcstc urleelan Provincia oictan Misioelan jardun bcar izan det
(Kardabcraz, Eusqucmrcn..., 11)
Zenbatetan edo zenhat denboran, non eta zertan galdekarien sintagmak
ditugu perpaus horretan.
247