1rzZ1XN

3. Hitz elkarketa
Bestalde, euskaraz, mendeko izen elkartuetan lehen osagaiak edo morfemak
bigarrena mugatzen badu ere, lehen osagaiak dakarren zehaztapen modua era
desberdinetakoa izan daiteke. Eta hau izan daiteke azken erizpidea oraindik ere
azpisail xeheagoak egin nahi baditugu: zein zehaztasun den mugatzaileak
mugakizunari erasten diona. Horrela:
a) gautxori, gau lapur edo egun argi izen elkartuetan, lehen osagaiak,
mugatzaileak, denborari buruzko zehaztapena ematen digu.
(94) (a) Nekazariak egun argiarelán batera basten dira beharrean
(b) Gau lapurrak hautsi du kristala beniz ere
b) zur ezpata, oilo salda, urre kate edo ezpata kolpe izen elkartuetan,
mugatzaileak, zertaz, baliabidea edo tresna, adierazten digu.
(95) (a) Taberna horretan oilo salda ematen dute
(b) Andre hori urre katez inguraturik ibiltzen da
e) eper kanta, kandela argi, arto irin eta abarretan, lehen morfema da
bigarrenak adierazten duenaren iturburua.
(96) (a) Kandela argiz baliatu omen zen Axular Cero liburua idazteko
(b) Taloak arto irinarelán egiten dira
d) diru zorro, poxpolo kaxa, txori kaiola edo azeri janari izenetan,
mugatzaileak, mugakizuna zertako den, mugakizunaren helburua adierazten duo
(97) (a) Umcci ez zaic sekula ere poxpolo kaxarik utzi behar
(b) Txori kaiolak ez dira oiloak sartzcko
e) zartagin kerten, etxe ate, gaztaina adar, eta orohar bigarren osagaitzat zati,
puska..., daramaten izen elkartuetan (ogi zati, haragi puska ...) mugakizuna
mugatzailearen atal izan ohi da, Iehen osagaiak adierazten duen osotasunaren
parte bat.
(98) (a) Etxe atetik sartzean gurutzatu gara bcrarekin
(b) Emaiozue ogi zati bat, ca isiltzen den
(e) Zakurrak ibillzen dira hezur zatiak jalen, beren jabeak telcbista ikusten
baino pozago
Horrela segi genezake zehaztapen mota desberdinak egiten. Baina, egia
esan, egin ditugun bereizketak lagungarri eta argigarri izan badaitezke ere. hitz
397