1rzZ1XN

Euskal Gramatika. LehenUrratsak-I
den poxiño bat agerteraztea. Zein da, bada, perpausaren barneko sintagmen
ordena?
Egia da, nolanahi ere den, izen sintagmen barruko ordenaren eta
perpausaren osagaien ordenaren artean nolabaiteko erlazioak egon daitezkeela.
Hizkuntz tipologian halako erlazioak aurkituak izan dira maila desberdinetako
unitateen barnean kausitzen ditugun ordenazko datuetan. Adibidez, izen
sintagmaren barnean, eratorketan, eIkarketan edo aditzaren beraren barnean ere
aurkitu ohi diren ordenek perpauseko osagaien artekoarekin zerikusirik
badutenentz galde daiteke. Halaz guztiz, ez gaitezke gu bide horretatik abia.
Alde batetik, erlazio kontu horietan gauzak ez baitira beti oso garbi eta bestetik,
berriz, uste baitugu, horrela eginez, gramatika honen mugetatik harago
gindoazkeela. Hortaz, perpausean ageri diren hitzen ordena zehaztera
mugatuko gara.
Esan dezag;un, hasteko, hemen aipatzen dugun gai hau zerbait ukitua eta
erabilia izan dela jadanik, gure gramatika honen lehenbiziko atalean (ikus 14­
20 orr.) perpausaren egitura orokorki aurkeztean. Baina gaia hain axaletik
ukitu denez gero han, berriz ere arazo haietara itzultzea eta piska bat barnekiago
ikertzea komeni dela iruditu zaigu. Horra berriz ere gai berera etortzearen
arrazoia.
Ongi aski dakigun bezala, eta gramatika gehienetan aipatua izan da kontu
hau, hitz ordena aski libroa dugu euskaraz. Bi arrazoirengatik gertatzen da
halaxe:
1) Osagaien zeregin gramatikala (edo gramatika funtzioa) ez baitu tokiak
markatzen.
2) Eginkizun edo funtzio horiei ez baitagokie toki finko ezin aldatuzkorik.
Horiek horrela izanik, maiz esana izan den bezala, ordenak beste gisa batez
garrantzia badu, eta delako orden askatasun horrek, ondorioz, bere mugak ere
bai.
Argi dezagun guzti hau adibide batean. Demagun perpaus batean osagai
gerta daitezkeen elementuen segida hau dugula:
aditza: eman dio
beste osagaiak: aitak, haurrari, sagarra
356