1rzZ1XN

1. Deklinabidea
nominalizatuetatik jalki eta izen bilakatu direnak ere; esate baterako, egitekoa,
jatekoa, irekitzekoa, sartzekoa... Areago, noski, jateko (gogoa), ikasteko
(garaia), ibiltzeko (giroa) eta gainerakoak.
Horiek berak inesibo mugagabean ere maiz erabiltzen ditugu: izatekotan,
egitekotan, joatekotan... Hauek baldintza adierazten dute gehienbat eta elipsi
baten bidez sortuak bide dira: izateko (asmo)tan edo antzekoren batez. Honen
ondoan izanenean ( =baldin bada) ere zabaldua dago herri batzuetan, baldintza
adierazten duelarik.
Guztiorren arabera, hortaz, nongo eta norako galdekari bikotea bakarrik
bereizten zen, beste biak, noizko eta zertako, berdinak zirelarik hain izenlagun
zein adizlagun zirenean. Alegia,
(112) (a) Nongo zuhaitza? - Herriko zuhaitza
(b) Norako? - Hcrriko
(e) Noizko ogia? - Atzoko ogia
(d) Noizko erosi duzu? - Geroko
(e) Zertako (?) galtzak? - Lancko galtzak
(f) Zertako bchar dituzu? - Lancko
Axularrengan zertako-ri ez darraikio behinere izenik, beti adizlaguna da,
alegia. Eta, jakina, zertarako ez da harengan ageri.
Eta hegoaldeko euskalkietan bakarrik bereizi dira kasuen atzizkiak, bikote
horien bigarrenei -ra- txertaturik, hots, adizlagun direnei: herrirako, gerorako,
Ianerako. lkus norako-ri buruz aurrerago dioguna.
Puntu hau amaitzeko ekar dezagun hona berriro Axularren goiko pasarte
hura:
(113) ...uste baduzu emaztctan anhitz usatzcaz emazlelako gUlizia gutituko
zaitzula cnganatzcn zard...
Kasu honen hasieran esan dugu (hiru) etxetanletxetako bikotea bai, baina
(hiru) ume(ren)ganlume(ren)gango bikotearen bigarren forma hori ez dela
esaten.
Iparraldekoek, ordez, bigarren bikote honen ordez, -gan gabe -tan erabiliz,
(hiru) umetanlumetako bai esan dezakete eta esaten dute, Axularren pasartean
ageri denez. Baina hor emaztetako izenlaguna da bete-betean; guk, aldiz, hori
-gan atzizkiaren bidez adierazi nahi bagenu, emazteenganako esan beharko
251