Download hier het complete rapport. - EduDivers

leven en l aten leven. surina amse nederl anders over homoseksualiteit
14.3 Termen en theorieën
Er zijn allerlei termen voor homo’s en lesbo’s in Suriname. Naast mati vermeldt Terborg
(2002: 131), zonder verdere uitleg, de term griti meid in Sranan. Volgens Wekker (2006: 184)
betekent griti wrijven. Schuurvrouw of -meid is een ander, sprekend woord voor lesbiennes.
Plata preti in Sranan of platte borden in Surinaams Nederlands is een ander woord voor
mati. Deze woorden die de mati zelf gebruiken, worden ook gebruikt door derden maar
in denigrerende zin. Terwijl matiwerk voor lesbische seks niet heel lelijk klinkt, hebben
de woorden voor mannelijke homoseksualiteit meestal een negatieve lading. ar noemt
boeler en gomman (letterlijk reetkerel). Boeler zou een variatie zijn op bougre of bugger,
Franse en Engelse equivalenten van sodomiet, en boeleren is een oud Nederlands woord
voor ontucht plegen. Deze termen verwijzen naar middeleeuwse ketters die vanwege
hun herkomst Bulgaren werden genoemd. Erg bekend zijn deze woorden niet. Caïro (1948-
2000), bij leven de bekendste Surinaamse schrijver, schreef een boelgedicht (Breunissen
1982), maar volgens gl wordt het woord boeler in Nederland niet meer gebruikt. Toen lj
naar Nederland vertrok, kreeg hij een waarschuwing mee: ‘Kijk uit! Je moet geen boeler
worden. […] Het was iets van Hollanders, het was iets van Nederland. Het was een bakra
ding’ (bakra betekent blanke Nederlander). Volgens ah waren er geen woorden voor
homoseks en willen ‘Nederlanders alles een naam geven, en een stempel en een hok.
Daar kom je nooit meer uit. Surinamers zijn veel meer go with the flow, ze kijken veel meer
naar wat je doet, wat je inbreng is dan wat je achter je eigen gesloten deur doet, dat is
jouw zaak.’ Het idee dat er geen Surinaamse termen voor homoseks bestaan en dat er
niet over wordt gesproken, lijkt onjuist. Woorden bestaan er zeker voor. Over al dan niet
spreken bevestigen de respondenten dat veel over homoseks wordt gepraat maar meestal
op fluistertoon. Naar inhoud is het meestal geroddel, zelden een serieus gesprek.
In Suriname bestonden verschillende theorieën over homoseksualiteit. ar leerde uit een
Nederlandse encyclopedie dat het een ziekte was. dm’s moeder dacht dat het besmettelijk
was en dat contact met homo’s jongens tot homo maakte. Homoseks was voor de
katholieke kerk misschien een zonde, maar pater Mulder koos rond 1970 openlijk partij
voor de homo’s – terwijl psychiater Abrahams juist dacht dat homoseksualiteit een ziekte
is die valt te genezen (Goossensen 1980; zie ook Krolis 1972, die er net zo over dacht).
Daarnaast zijn er ook typisch Surinaamse verklaringen. Volgens Astrid Roemer bestaat
een homo-heterodichotomie niet in Suriname maar ‘heerst de idee dat een mens uit
een man én een vrouw voortkomt en derhalve beide zijden in één persoon geïntegreerd
zijn.’ Mensen die zeggen dat ze ‘een onontkoombaar verlangen [hebben] te verkeren
met iemand van hetzelfde geslacht’ zullen een afwijzende reactie krijgen, omdat ze zijn
‘blijven steken in iets wat altijd in beweging hoort te zijn’. Het gaat naar het wereldbeeld
van Roemer niet om etiketten, maar om de liefde zelf (Coppieters 1990). Caïro (geciteerd
in Breunissen 1982) vertelt iets dergelijks over het Creoolse geloof, maar is minder positief.
Mensen hebben zowel een mannelijke als een vrouwelijke component. Mannen
worden boeler als de vrouwelijke component bij hen te sterk wordt. Dat is wisi (hekserij)
of oemaleba (een kwade vrouwelijke geest), verschijnselen die kunnen worden uitgebannen
door de medicijnman. De boelers moeten weer terugkeren naar ‘het ware mannenschap’.
De opvattingen van Roemer en Caïro zijn ontleend aan de Creoolse wintireligie.
249