Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

met 4 à 6 weken betaalde vakantie per jaar… (Elchardus, 1996). In de week overdag werd
gewerkt, ’s avonds en in het weekend was er vrije en gezinstijd. De maatschappelijke
tijdsordening was hoogst voorspelbaar.
De strakke scheiding tussen arbeidstijden en niet-arbeidstijden werd ook geïnstitutionaliseerd
door de rolverdeling tussen mannen en vrouwen. De relatie van mannen en vrouwen tot de
arbeidsmarkt werd in de loop van de moderne samenleving gedifferentieerd: vrouwen gingen
voor het huishouden zorgen en mannen voor het kostwinnen. In de naoorlogse samenleving
bereikt dit kostwinnersmodel zijn hoogtepunt, met onder meer het verbod voor vrouwen om
bepaalde beroepsfuncties in te vullen na het huwelijk (Peters, 2001). Dit maatschappijmodel
had geleid tot een efficiënt en productief arbeidsbestel, waaruit een hoge mate van
gezinswelvaart kon worden gehaald door één tewerkgestelde persoon, en in het bijzonder tot
een efficiënt huishoudelijk model, waarin mannen en vrouwen gespecialiseerd waren en
waarbij de huisvrouw functioneerde als temporele buffer voor de gezinsleden (Elchardus,
1996; Peters, 1999; Bargeman & Knulst, 2003). Temporele spanningen waren er relatief
weinig, omwille van de voorspelbare periodes van arbeid en niet-arbeid, maar tevens omdat
ze werden opgevangen door een thuis werkende partner (lees: vrouw). De huisvrouw was een
“tijdsreservoir” waaruit alle gezinsleden konden putten, stelt Elchardus (1996). Zij zorgde dat
de huishoudelijke en zorgtaken werden vervuld, en dat de andere gezinsleden zich aan andere
taken konden wijden, zoals het schoolgaan of betaalde arbeid. Vanuit het perspectief van
tijdsefficiëntie was de gegenderde taakverdeling met andere woorden meer dan verdienstelijk.
SITUATIE 3: MINDER COLLECTIEVE VERALGEMEENDE NORMEN EN/OF TOEGENOMEN
MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE
Er zijn twee scenario’s die een tijdsordening minder evident maken: namelijk wanneer normen
minder stringent worden en/of wanneer teveel actoren deelnemen aan verschillende
activiteiten en levenssferen. In dat geval worden mensen geconfronteerd met botsende
tijdsordes, met een moeizame afstemming met anderen.
In de situatie waarin temporele normen minder collectief zijn, ontstaat een minder evidente
tijdsordening. Met minder collectief bedoelen we dat ze geen eenduidige norm zijn die voor
iedereen geldt. Een voorbeeld van minder collectieve tijdsnormen is bijvoorbeeld de
flexibilisering of de deregulering van de arbeid. De norm omtrent wanneer we moeten werken
is minder collectief of is versoepeld: niet iedereen moet werken op dezelfde tijdstippen. Een
belangrijke consequentie van minder collectieve normen, is dat de tijdsordening meer
verschuift naar het niveau van het individu en dat het individu zelf meer instaat voor de
organisatie van zijn dag, week, maand, jaar of leven. Als niet iedereen op dezelfde momenten
werkt, moet het individu bijvoorbeeld zelf op zoek naar tijdstippen waarop hij familieleden of
17