Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

De geringe activiteitsgraad van mannen en vrouwen boven de 55 jaar en van jongeren onder
de 25 jaar is in vele opzichten problematisch. De rijkdom van onze samenleving – met een
bevolking die steeds langer leeft – wordt geproduceerd in een steeds beperkter deel van het
leven van haar leden. Kortere arbeidsloopbanen zijn nefast voor onze sociale zekerheid, omdat
steeds minder mensen werken voor een steeds grotere groep niet-actieven. Bovendien zijn die
samengebalde loopbanen funest voor de levenskwaliteit van individuen. Tussen 25 en 50 jaar
stapelen de verantwoordelijkheden zich op. Mensen moeten hard werken voor hun carrière en
om de woning af te betalen, een gezin te stichten, voor de kinderen te zorgen, sociale
contacten op te bouwen en te onderhouden, enzovoort. De rigiditeit en de homogeniteit van
de meeste levenslopen staan in schril contrast met het discours daarover.
Samengebalde en rigide loopbanen zijn ook nefast voor de gelijke kansen van mannen en
vrouwen op de arbeidsmarkt. Het feit dat arbeidscarrières gemaakt worden tussen 25 en 40
jaar is immers erg nadelig voor vrouwen, die in deze periode vaak moeder worden. Zolang we
geen reële transitionele arbeidsmarkt hebben en zolang de participatie van mannen in het
huishoudelijke werk en de kinderzorg niet substantieel toeneemt, zijn vrouwen erg benadeeld
bij het uitbouwen van hun arbeidsloopbaan. De dubbele verantwoordelijkheid van vrouwen
leidt ertoe dat ze hun arbeidsmarktparticipatie bijstellen naargelang de noden van het gezin,
terwijl mannen dat nauwelijks of niet doen. Dat blijkt duidelijk uit de tijdsbestedingsdata.
Tussen 25 en 40 jaar – wanneer hun kinderen jong zijn en hun mannen aan hun carrières
bouwen – werken vrouwen gemiddeld minder lang. Boven de 40 jaar, als de gezinslast wat
lichter wordt, komt er weer meer tijd vrij voor betaald werk en neemt de gemiddelde werktijd
weer toe. Vandaag is dat echter veel te laat, de prijzen worden immers op jongere leeftijd
uitgedeeld. Een ontspanning van de levensloop gaat dan ook het best samen met een
evenwichtigere verdeling van het werk tussen mannen en vrouwen (Glorieux, Koelet ea,
2006).
2.4.5. De roep om een meer flexibele tijdsorde + vierentwintigurensamenleving
Door de toename van het aantal tweeverdienersgezinnen, de opgang van de
diensteneconomie, de verhoging van de levensstandaard, de drang naar efficiëntie en
winststreven, de toenemende drukte en versnelling van het sociale leven en andere verwante
ontwikkelingen, klinkt de roep naar meer flexibele werktijden en ruimere en flexibele
openingsuren voor winkels en diensten steeds sterker door. De standaardisering van
werktijden en openingsuren, typisch voor het Fordisme, lijkt verleden tijd. Dergelijke
aanpassingen leiden echter tot een andere tijdsorde voor de mensen die deze diensten
verstrekken, in de scholen staan of in de winkels werken. Dit genereert nieuwe behoeften en
vragen voor de aanpassing van andere diensten. Die aanpassing kan betrekking hebben op
alle temporele parameters. De timing, duur, tempo en sequentie van verschillende ordes
34