Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

TABEL 1: HUISHOUDENSSTRUCTUUR IN VLAANDEREN 1991-2003 (% VAN HET TOTALE AANTAL HUISHOUDENS)
Huishoudens- Huishoudensstructuur
1991 structuur 2003
Alleenwonende mannen 10,0 12,9
Alleenwonende vrouwen 14,0 15,5
Samenwonend (niet gehuwd) 2,9 5,4
Echtparen zonder kinderen 25,1 24,5
Echtparen met kinderen 39,4 30,5
Alleenstaande mannen met kinderen 1,6 2,8
Alleenstaande vrouwen met kinderen 6,1 7,5
Huishoudens met meerdere familiekernen 0,9 0,8
Type huishouden onbekend 0,0 0,0
100% 100%
1991: Volks- en woningtelling NIS (toestand op 1 maart); 2003: Rijksregister (toestand op 1
januari) – berekeningen: FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische
Informatie
Zowel in het tweeverdienergezin als in het werkende eenpersoonshuishouden zijn
tijdsproblemen nadrukkelijker aanwezig dan in het kostwinnersgezin, stellen waarnemers. Wie
leeft in deze huishoudens combineert vaak arbeidsverantwoordelijkheden met gezinstaken.
Dat zorgt bij de betrokkenen voor een hogere werklast (Hochschild, 1989; Elchardus, 1992;
Glorieux, 1995; van den Broek, Knulst et al., 1999; Bargeman & Knulst, 2003) en voor een
toename van rol- en tijdsconflicten (Knulst & van Beek, 1990; Elchardus & Glorieux, 1994;
Tremblay & Villeneuve, 1997; Van Dongen & Danau, 2003). Met werklast wordt in de literatuur
verwezen naar het geheel van verplichte taken: arbeid, huishoudelijk werk en kinderzorg
samen. Met rol- en tijdsconflicten wordt verwezen naar de vaststelling dat betrokkenen in deze
gezinnen rollen en taken combineren. Waar voorheen gezinsdoelen gedifferentieerd waren,
worden ze nu gedeeld. Tegenover verschillende rollen bestaan verschillende, niet zelden
tegenstrijdige normatieve voorschriften. Dergelijke voorschriften specifiëren onder meer de
begin- en eindtijden van activiteiten, de gewenste duur,… Rolconflicten hebben zodoende een
temporele dimensie. Wanneer de normatieve – dus ook temporele - voorschriften die gelden
ten aanzien van elke rol moeilijk met elkaar kunnen worden verzoend, ontstaan tijdsconflicten
(Greenhaus & Beutell, 1985; Moen & Dempster-McClain, Pleck, 1987). Wanneer individuen
participeren aan meerdere rollen en activiteiten, of wanneer hun leven wordt gedifferentieerd,
neemt de kans op conflicten toe.
Het is deze situatie die zich voordoet wanneer een actor gezins- en beroepsrollen moet
combineren. Het beroepsbestaan is gekoppeld aan bepaalde en veelal dwingende ritmes, die
moeten worden afgestemd op de temporele ordes van het gezin. Arbeidstijden moeten
afgestemd worden op gezinstijden (of omgekeerd), werktijden moeten afgestemd worden op
kinderopvang en schooltijden, boodschappen doen en het gebruik van diensten moet
afgestemd worden op werktijden, schooltijden… (Greenhaus and Beutell, 1985; Hodgson,
Dienhart et al., 2001; van der Lippe, Jager et al. 2003). En omdat deze verschillende
activiteiten en rollen ook ruimtelijk gesegregeerd zijn, vertalen deze conflicten zich naar
24