Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

uiteenlopende normen, die gelden in verschillende levenssferen. Dobbelaere (2003) spreekt
van de compartimentering van het dagelijkse leven.
We leven vandaag in een samenleving met tijdsproblemen. De tijdsproblemen kunnen deels
verklaard worden door bovenstaand scenario. We leven in een samenleving waarin de
tijdsnormen minder dwingend en versoepeld zijn en waarin meer mensen zijn gaan deelnemen
aan het maatschappelijke leven. Vanaf de jaren zeventig van vorige eeuw werd het einde van
de vaste tijdsordening ingeluid, stellen verschillende waarnemers (Adam, 1995, Elchardus,
1996; Beckers, 2004). We zijn geëvolueerd naar een complexe samenleving, waarin meer
individuen actief zijn in een veelheid van activiteiten, rollen en sociale relaties en de ritmes en
tijden van verschillende instellingen en handelingsverbanden meer dan ooit worden
gekenmerkt door pluriformiteit. De tijdsordening is daardoor veel problematischer geworden.
Verschillende tijdsordes van verschillende rollen en activiteiten botsen meer dan voorheen. De
afstemming van de verschillende naast elkaar bestaande temporaliteiten vormt de uitdaging
van tijdsbeleid. In dit rapport wensen we de tijdsproblemen die hieruit voortvloeien te duiden
(sectie 2.4). Eerst geven we echter inzicht in de oorzaken van de gewijzigde tijdsordening
(sectie 2.3).
2.3. DE OORZAKEN VAN EEN GEWIJZIGDE TIJDORDENING
Een maatschappelijke tijdordening is de uitkomst van verschillende op elkaar ingrijpende
tijdsordes. Verschillende rollen, activiteiten, instellingen en voorzieningen kennen elk hun
eigen tijdsorde en een sterke wederzijdse afhankelijkheid. Een verandering in één tijdsorde
heeft zijn impact in andere tijdsordes en zodoende voor de totale maatschappelijke
tijdsordening. In die zin zijn deze processen geenszins autonoom. In deze paragraaf gaan we
op zoek naar de oorzaken van een gewijzigde tijdsordening.
De processen kunnen stuk voor stuk begrepen worden als onderdelen van een breed
maatschappelijk proces dat in de sociologische literatuur differentiatie wordt genoemd.
Differentiatie betekent dat verschillende levenssferen in een samenleving ruimtelijk, temporeel
en functioneel van elkaar gescheiden worden waardoor ze ook meer georganiseerd kunnen
worden vanuit een specifieke functionele logica. Zo is de scheiding van productie uit de lokale
gemeenschap een proces dat een efficiënter economisch systeem heeft gecreëerd. Het
kapitalisme is gestoeld op een eigen logica van doelrationaliteit en vindt plaats in aangepaste
ruimtes (de werkplaats) en in afgebakende tijdsperiodes (de werktijden) zodat het
productieproces zo efficiënt mogelijk kan verlopen. Ook andere maatschappelijke functies
zoals het onderwijs, het gezinsleven, de bevoorrading van goederen en de vrije tijd voltrekken
zich op aangepaste plaatsen en tijden en volgen een eigen rationaliteit. Het probleem met
differentiatie is dat de verschillende maatschappelijke domeinen intern meestal goed
functioneren, maar dat hun normen vaak onderling conflicterend zijn.
19