Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

vergroot niet alleen de nood aan mobiliteit, maar ook aan flexibele mobiliteit (Glorieux, Koelet,
ea, 2006).
De samenleving wordt dus gemobiliseerd. De toegenomen arbeidsmarktparticipatie op zich
leidt al tot een groter aantal verplaatsingen van en naar de werkplaats. Takencombinatie zorgt
daarbij voor nog extra verplaatsingen en maakt het coördineren van het leven, vooral het
afstemmen van het eigen tijdsgebruik op dat van gezinsgenoten, nog complexer. Iedereen
wordt opgeroepen bezoldigde arbeid te verrichten en tegelijkertijd verschillende taken op te
nemen. Dit impliceert meer verplaatsingen tussen de locaties waar de verschillende
bezigheden plaatsgrijpen. Het stijgende welvaartspeil en toegenomen verwachtingen in de
vrijetijds- en consumptiesfeer oefenen hier ook een invloed op uit. Een groot en toenemend
deel van de mobiliteit houdt immers verband met de vrijetijdsbesteding (Elchardus, 1996).
Hoe meer mobiliteit, hoe meer de mobiliteit bedreigd wordt. Dit is de paradox waarmee we
dagelijks geconfronteerd worden. Allereerst bestaat er een magic circle die ervoor zorgt dat,
naarmate de gemiddelde mobiliteit groter wordt, ook de vereiste mobiliteit verhoogt. Mensen
raken snel gewend aan de verbetering van hun leefomstandigheden en stellen hun eisen en
wensen bij. Vroeger kon je voor werk, vrije tijd of boodschappen redelijk dicht bij huis terecht.
De democratisering van de auto heeft ervoor gezorgd dat mensen nu veel mobieler zijn. Dat
heeft tot gevolg dat ze hun handelingsmogelijkheden ook zien verruimen en hun keuze willen
verbreden. Wonen, werken en voorzieningen worden steeds meer verspreid (Steg & Kalfs,
2000). Wie mobieler is, wil ook steeds meer van zijn vrije tijd buitenshuis doorbrengen (van
den Broek ea, 1999; Mommaas, 2000). Met het tweede deel van de paradox heeft haast
iedereen dagelijks te maken: naarmate steeds meer mensen zich in het verkeer begeven,
raken de verkeersroutes steeds meer dichtgeslibd. Files naar het werk of de zee, overvolle
trams en bussen en overboekte vluchten… Meer auto’s op de weg zorgen ook voor meer
ongevallen en die op hun beurt weer voor lange files en gevaarlijke verkeerssituaties zorgen.
Blijvende ongelijkheden in de toegang tot mobiliteit maken maatschappelijke ongelijkheden
scherper. Meer dan ooit is mobiliteit een middel tot maatschappelijke participatie. Wie geen of
beperkte toegang heeft tot (flexibele) mobiliteit, wordt sterk beknot in zijn kansen op
maatschappelijke mobilisatie (Glorieux, Koelet ea, 2006).
Het openbaar vervoer slaagt er enigszins in een alternatief te bieden voor de voorspelbare
verplaatsingen, zoals woon-werk- en woon-schoolverplaatsingen. Op die manier kunnen we
stellen dat het openbaar vervoer een effect heeft op de verkeerscongesties, aangezien net die
verplaatsingen sterk bijdragen aan de files op weekdagen. De verkeerscongesties op
weekdagen volgen scherp het collectieve ritme van de maatschappelijke instellingen van de
arbeid en het onderwijs. Het verkeersritme in het weekend is minder problematisch dan in de
week, maar er is wel sprake van meer verplaatsingen gedurende de hele dag.
Net als het openbaar vervoer wordt thuiswerk vaak als een oplossing gezien in het debat over
de verkeerscongesties. Thuiswerk is alvast een realiteit voor een heel beperkt deel van de
38