Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

gevarieerd vrijetijdspatroon. Zij kijken minder tv, maar zijn meer bezig met de nieuwe
informatie- en communicatietechnologie. Ze doen meer aan sport, gaan meer uit en
participeren meer in cultuur. Ze zijn bovendien actiever in sociale netwerken en verbinden de
recreatieve tijd met het leggen van sociale contacten. Ze combineren een goed inkomen met
een brede interesse en gebruiken hun geld en vaardigheden om op diverse vlakken actief
bezig te zijn. Het is de groep van hoger opgeleiden en betere verdieners die het meest
tijdsdruk heeft, deels omdat ze langere uren werken, maar ook omdat ze een drukker
vrijetijdsbestedingspatroon hebben. Aan de andere kant van het spectrum zien we een groep
met relatief veel tijd, vaak niet arbeidsactief, minder kapitaalkrachtig en vooral relatief laag
geschoold. Deze groep participeert veel minder in cultuur, doet minder verschillende
recreatieve activiteiten per week, is meer alleen en meer binnenshuis tijdens de vrije tijd.
Deze mensen hebben een veel rustiger leven en een monotoner vrijetijdsbestedingspatroon:
ze brengen een groot deel van de vrije tijd voor de tv door. De tweedeling tussen tijdsrijken
en tijdsarmen is heel duidelijk. Tijdsrijken hebben relatief veel tijd, maar beschikken in
mindere mate over materiële middelen en vooral ook over culturele competenties, en hebben
dan ook minder alternatieven om de beschikbare tijd in te vullen. Tijdsarmen beschikken over
relatief weinig tijd, maar hebben veel meer middelen – zowel materieel als cultureel – om de
relatief schaarse tijd op een gevarieerde manier in te vullen. Het is gevaarlijk een
waardeoordeel te vellen door te stellen dat de recreatieve tijd van de tijdsrijken monotoner en
armer is dan die van de tijdsarmen. Zijn het immers niet de tijdsarmen die hardop klagen over
hun drukke levensstijl en hardop dromen van onthaasten? Anderzijds is het even gevaarlijk
om het langzame leven van de tijdsrijken te romantiseren. Het is immers erg waarschijnlijk
dat ze over minder middelen beschikken om te participeren in de meerkeuzesamenleving. Hun
patroon van sociale interactie geeft een indicatie van een beperktere actieradius: hun sociale
contacten situeren zich in grotere mate in en om het huis en in de familie, hun
interactiepatroon is minder divers en ze participeren ook minder in het verenigingsleven. Het
feit dat de tijdsrijken minder in cultuur participeren en hun recreatieve tijd minder buitenshuis
doorbrengen, kan een bewuste keuze zijn, al vrezen we dat het eerder een gevolg is van
beperkte culturele competenties. Aangezien het ene engagement het andere aanwakkert, en
een druk arbeidsleven samengaat met een drukke, diverse en sociale recreatieve tijd, zijn de
tijdsarmen wellicht niet te beklagen. Hun verzuchting te willen onthaasten is misschien
gemeend, maar het lijkt ons weinig waarschijnlijk dat die groep graag afstand neemt van de
drukke levensstijl die hen onderscheidt en die hun status verleent. De zorg moet misschien
eerder uitgaan naar de tijdsrijken. Analyses van tijdsbestedingsdata lijken uit te wijzen dat de
participatie aan het sport-, ontspannings- en cultuurleven een element is van een algemeen
actief en sociaal tijdsbestedingspatroon. Als er inderdaad sprake is van een ‘spill over’, waarbij
het ene engagement het andere aanwakkert, dan zijn vrijetijdsactiviteiten misschien bij
uitstek geschikt om het maatschappelijke engagement aan te wakkeren, de sociale
32