Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

congesties op de weg. Daarbij komt dat – ondanks het toenemende takencombineren - ook de
“prestatie”-normen ten aanzien van gezinstaken volgens sommigen aanzienlijk toegenomen
zijn in de naoorlogse samenleving, wat het conflict tussen arbeid en gezin uiteraard nog
verzwaart. De normen voor het wassen van kledij, het schoonmaken, het onderhouden en
aankleden van de woning en koken zijn aanzienlijk toegenomen, ondanks de toegenomen
arbeidsmarktparticipatie van vrouwen (Cowan, 1983; Schor, 1991). Dat mag blijken uit het
feit dat de tijd besteed aan huishoudelijk werk, ondanks de toename van huishoudtechnologie
omzeggens dezelfde blijft (Vanek 1974; Zuzanek & Smale, 1997). Dezelfde normatieve
tendens zien we ook ten aanzien van kinderen (Elchardus, 1994). De tijd besteed aan de zorg
en de opvoeding van kinderen nam in de meeste westerse landen de laatste decennia toe
(Schor, 1991; Robinson & Godbey, 1997).
Vrouwen hebben volgens waarnemers het sterkst te leiden onder de evolutie naar een
tweeverdienerssamenleving (Rapoport & Rapoport, 1971; Coser & Coser, 1974; Hochschild,
1989; Elchardus, 1991; Glorieux, 1995; Bittman, 1998; Peters & Raaijmakers, 1998; Glorieux,
Koelet et al. 2001). De participatie aan betaalde arbeid heeft voor vrouwen een grote
vooruitgang meegebracht op het gebied van financiële onafhankelijkheid, sociale netwerken,
de aanspraak op eigen en als legitiem ervaren vrije tijd en een onafhankelijk leven buitenshuis
(Bouillin-Dartevelle, 1992; Kay, 1996). Maar tegelijkertijd heeft deze ontwikkeling vooral voor
hen de tijdsdruk verzwaard. De reden is dat de normatieve verwachtingen en prioriteiten ten
aanzien van de mannen- en vrouwenrol gegenderd zijn gebleven. Dat zien we in het feit dat
vrouwen eerder kiezen voor verminderde arbeidsprestaties, maar ook in het feit dat zij het
gros van het huishoudelijke werk blijven verrichten ondanks hun tewerkstelling. Waarnemers
spreken van de duurzaamheid van de gegenderde taakverdeling in het huishouden (Elchardus,
1992; Bittman, 1998; Glorieux, Koelet et al., 2001; Breedveld & van den Broek, 2002; Koelet,
2005). Ondanks het feit dat vrouwen ook participeren aan de arbeid blijven mannen zich
primair verantwoordelijk voelen voor de betaalde arbeid, terwijl vrouwen zich primair
verantwoordelijk zijn blijven voelen voor het gezin, ondanks hun tewerkstelling (Hochschild,
1989; Elchardus & Glorieux, 1994; Glorieux, 1995; Karsten, 1995; Hochschild, 1997; Bittman,
1998; Breedveld, 1998; Peters & Raaijmakers, 1998; van der Lippe, 1998; Koelet, 2005). Dat
uit zich onder meer in het feit dat werkende vrouwen meer gezinsverplaatsingen doen dan
werkende mannen (Moens, 2006).
25