Lessen voor een Belgisch tijdsbeleid Een analyse van Europese ...

1. Probleemstelling
1.1. TIJD ALS SOCIAAL PROBLEEM
Tijd is een gevoelig thema geworden. Mensen klagen steeds vaker over tijdsgebrek en over
toenemende drukte. De ervaring van tijdsdruk nam toe onder omzeggens alle lagen van de
Vlaamse bevolking, meldt recent tijdsbudgetonderzoek (Glorieux, Minnen et al. 2005). Er zijn
de problemen van de hoge werklast, de afstemming tussen werk en gezin, de dagelijkse files
op de weg,… Zelfs Vlaamse gepensioneerden ervaren meer tijdsdruk dan vijf jaar terug. Het
besef groeit dat we het vandaag materieel misschien wel beter hebben dan ooit, maar dat we
nauwelijks de tijd of de rust vinden om hiervan te genieten. Die klacht over tijdsgebrek heeft
iets paradoxaals. Niet alleen zijn de werktijden de afgelopen honderd jaar gevoelig gedaald,
we hadden ook nog nooit zo veel middelen ter beschikking om onze tijd te beheersen of om de
zaken efficiënter te doen verlopen. We hebben snelle vervoermiddelen, een diepvries, een
microgolfoven, fax, internet, e-mail, dvd, pc, gsm, sms, gps – zelfs de namen hiervoor zijn
zuinig efficiënt. Het zijn stuk voor stuk middelen die ons het leven aangenaam en vooral
gemakkelijk moeten maken. Afspraken hoeven niet meer gepland te worden, we maken ze
onderweg. We hoeven niet meer op tijd voor de tv te zitten, we bekijken onze favoriete
programma’s wanneer we willen, via digitale televisie, video of dvd. Een hapklare maaltijd
halen we zo uit de diepvries. Onze reis boeken we zelf via het internet en het vliegtuig brengt
ons goedkoper dan ooit binnen een etmaal naar de andere kant van de wereld. De paradox is
al langer bekend: hoe meer tijd we besparen, hoe jachtiger het leven wordt (zie Linder, 1971).
Al die tijdsproblemen zijn ook niet zonder gevolgen. Naast een dagelijkse bron van ergernis
zijn ze een belangrijke oorzaak van gezondheidsproblemen. Fenomenen als burn-out,
oververmoeidheid en stress zouden nauw verbonden zijn aan tijdsproblemen (Selye, 1976;
Karasek, 1979; Letho, 1998; Breedveld & van den Broek, 2002; Pelfrene et al., 2002).
Tijd is de laatste twee decenia uitgegroeid tot een belangrijk sociaal probleem. Zowel bij
individuen, belangengroepen, organisaties als in de politiek is de aandacht voor tijdsproblemen
fors gegroeid. Overheden, het maatschappelijke middenveld en de private sector hebben zich
niet onbetuigd gelaten en zich het sociale probleem eigen gemaakt. De aandacht voor
tijdskrediet, arbeidsduurvermindering, loopbaanonderbreking, het eindeloopbaandebat…
hebben het laatste decennium de politieke en maatschappelijke agenda vorm gegeven. Ook de
commerciële sector speelt in op de tijdsverzuchtingen. Managers hebben de nood aan meer
tijd vertaald naar het efficiënter leren omgaan met de beschikbare tijd en hebben zich
omgeschoold tot tijdsmanagers (Sabelis, 2001; Vandekerckhove, 2001). Het vrijetijdsaanbod
wordt niet zelden gepromoot in termen van het ontkomen aan de drukte. Center Parcs, de
uitbater van bungalowparken, voert met zijn eigen “RelaxIndex” onderzoek naar stress en
tijdsdruk…
7