leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving - Hogeschool de ...

Hoofdstuk 2. Theoretisch kader
Dit laatste perspectief is waar het gaat om de aanstaande leraar, enigszins ‘ruim’
geïnterpreteerd als een groei naar de startbekwaamheden. Ook voor Vreugdenhil is
kenmerkend voor de werkplekleeromgeving dat deze beschikt over up-to-date, complete en
kritisch geselecteerde inhouden en rijk is aan middelen en materialen. Tevens nodigt zo’n
omgeving uit tot activiteit en is ze realistisch en verwijzend naar praktische situaties die
kritisch-pedagogisch gekozen zijn. Bij Vreugdenhil treffen we een koppeling aan naar de
vormgeving van het leren onderwijzen waar hij aangeeft dat de aanstaande leraar te maken
krijgt met een variëteit aan rolmodellen waaronder die van mentor. Zijn stelregels impliceren
dat een leeromgeving (eerst) krachtige kenmerken bevat wanneer ze is gericht op (de
ontwikkeling van) zelfsturend leren en op zelfevaluatie en competentiegevoel. Ook bij
Edwards (2001) treffen we een soortgelijke opvatting aan: de werkplekleeromgeving moet zo
zijn ingericht dat (aanstaande) leraren hun eigen manier van onderwijzen kunnen ontwikkelen.
Net als bij de Projectgroep zij-instroom G4 Pabo’s (2001) lijken hier de emotionele veiligheid
en het inspireren tot leren als een conditioneel kenmerk aanwijsbaar voor de werkplekleeromgeving.
Daarnaast kenmerkt de werkplekleeromgeving zich door een sociaal-interactief
karakter met voldoende affectieve impulsen en gevarieerde leerroutes die ‘pendelen’ tussen
informatie, subjectief concept en praktijk. Onder subjectief concept is te verstaan het geheel
aan eigen meningen en opvattingen, waarden en normen, parate kennis, voorkeuren en
interesses, verwerkte emoties en handelingsschema’s (Vreugdenhil, 2000; Knol & Tillema,
1995). Door koppeling van informatie uit theorie en praktijk ontwikkelt het subjectief concept
zich tot een professioneel intern werkconcept. Faciliterend voor deze pendel of uitwisseling
binnen de werkplekleeromgeving kan een doordacht en functioneel gebruik van informatie- en
communicatietechnologie zijn. Wat de begrippen doordacht en functioneel daadwerkelijk
inhouden, werkt Vreugdenhil hier niet verder uit. In deze visie is een krachtige leeromgeving
op de lerende afgestemd in zijn fysieke en virtuele (elektronische of digitale) functies.
In overeenstemming met de genoemde stelregels is het benadrukken van differentiatie naar
niveau en leerstijl en van aandacht voor cultuur- en taaldiversiteit. Een laatste kenmerk is dat
een krachtige leeromgeving is ingebed in een lerende organisatie.
Onder een lerende organisatie verstaan we een organisatie waarvan de leden voortdurend
bewust gericht zijn op het ontwikkelen van hun eigen leren en het leren samen met anderen
binnen de organisatie. Er is sprake van een leren van de organisatie als geheel. De samenhang
tussen het leren op deze drie ‘niveaus’ is dusdanig dat een continue verandering in de
gewenste richting optreedt op alle drie de genoemde niveaus (Bolhuis & Simons, 2001).
Lodewijks (1993) werkt zes aandachtspunten uit voor het creëren van krachtige
onderwijsarrangementen die van belang zijn voor het onderscheiden van kenmerken van
krachtige werkplekleeromgevingen. Allereerst is ook bij hem een voorwaardelijk kenmerk dat
de leeromgevingen compleet en rijk zijn ingericht. Daarbij omvat een complete leeromgeving
alle denkbare ingrediënten die de beoogde leerprocessen mogelijk moeten maken.
Leeromgevingen zijn rijk wanneer ze zijn toegesneden op de individuele behoeften,
mogelijkheden en stijlen van de lerende, wanneer ze variaties in leerstrategieën toelaten en
uitnodigen tot activiteit. Dit impliceert dat de ondersteuning van de aanstaande leraar binnen
de leeromgeving is gericht op het faciliteren en prioriteren van de leeractiviteiten van de
aanstaande leraar (vgl. Bergen et al., 2001).
Kenmerkend voor het aanbod binnen de werkplekleeromgeving is de zorg voor een
doorgaande lijn (McIntyre & Hagger, 1992).
22