leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving - Hogeschool de ...

Hoofdstuk 2. Theoretisch kader
Het doel van Tabel 2.1 is een overzicht te bieden van de kenmerken waarvan we op grond van
de literatuur voorlopig aannemen dat deze in grote lijnen de relevante inrichtingskenmerken
van werkplekleeromgevingen beschrijven. In de rechter kolom van de tabel zijn auteurs
vermeld die aan het betreffende kenmerk aandacht hebben besteed. Het overzicht weerspiegelt
dat de eigenschappen waaruit elk van de 18 kenmerken bestaat door één tot acht auteurs zijn
genoemd. De kenmerken in de tabel zijn conceptueel geordend naar functie, inhoud en vorm.
Opvallend is dat naar onze inschatting alleen de eerste twee kenmerken herkenbaar betrekking
hebben op de functie van krachtige leer- en werkomgevingen. Maar ook dat alleen de erop
volgende twee kenmerken betrekking hebben op de inhoud of het aanbod voor het leren
onderwijzen binnen de werkplekleeromgeving. Dit betekent dat de overige 14 kenmerken zijn
te omschrijven als vormkenmerken van die leer- en werkomgevingen. Gezien de plaats waar
de meeste scholen zich vermoedelijk zullen bevinden op het continuüm dat loopt van ‘de
school als werk- of stageplek’ tot ‘opleiden door de school’ (Buitink en Wouda, 2001) lijkt het
weinig reëel te verwachten dat de partners binnen de werkplekleeromgeving volledig aan alle
hier behandelde eigenschappen wat betreft functie, inhoud en vorm zullen kunnen voldoen.
Van de 18 kenmerken weerspiegelen één vorm- en één inhoudskenmerk het competentiegericht
leren onderwijzen. Het betreft a) de werkplekleeromgeving biedt mogelijkheden voor
een geleidelijke overgang naar zelfsturend leren en werken en b) het aanbod in de
werkplekleeromgeving is afgestemd op de leerbehoeften van de aanstaande leraar. Dit
competentiegericht leren onderwijzen vormt echter wel een kern van het nieuwe leren
onderwijzen binnen de werkplekleeromgeving (Dieleman, 2005). Deze kern is volgens
Korthagen, Tigchelaar et al. (2002) bovendien een van de criteria voor ‘effectieve’ opleidingsarrangementen.
Tenslotte vinden sommige kenmerken die gerelateerd zijn aan de kwaliteit van
de werkomgeving op de partnerschool, een zekere pendant in kwaliteitskenmerken van de
leeromgeving van de hogeschool. Het kenmerk mentoring en coaching vormen hiervan een
voorbeeld. In de komende paragrafen besteden we aandacht aan deze vormen van begeleiding
binnen de werkplekleeromgeving.
2.3 Mentoring binnen werkplekleeromgevingen
Bij de begeleiding van de aanstaande leraar spelen twee actoren een directe rol: de mentor en
de coach. De mentor is verantwoordelijk voor de dagelijkse begeleiding van de aanstaande
leraar. Voor de begeleiding van de aanstaande leraar zowel als van de mentor heeft de
hogeschool een hogeschooldocent-coach aangewezen. Bij de coach ligt ook de
eindbeoordeling van de ontwikkeling van de aanstaande leraar in het leerwerktraject. Omdat
het mentoringsgesprek een expliciete vorm van begeleiding omvat tussen aanstaande leraar en
de mentor, leggen we in de bespreking nadruk op de mentoringsgesprekken.
2.3.1 Mentoring en coaching
Hoewel mentoring en coaching als begeleidingsvorm voor het leren onderwijzen binnen
werkplekleeromgevingen onomstreden zijn, wijzen Little (1990) en Zeichner & Miller 1997)
erop dat er betrekkelijk weinig kennis is over wat begeleiders de aanstaande leraren trachten
te leren, over de wijze waarop zij hun kennis toegankelijk maken en over hoe zij hun rol als
begeleider percipiëren.
32