leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving - Hogeschool de ...

Hoofdstuk 3. Empirische verkenning naar kenmerken van krachtige werkplekleeromgevingen
44
3.1 Methode van onderzoek
Om zicht te krijgen op de kenmerken van krachtige werkplekleeromgevingen die in de
praktijk leven is de techniek van concept mapping toegepast. Deze techniek is bij uitstek
geschikt om de inhoud en de schematische representaties van de kennis van
beroepsbeoefenaren te onderzoeken (Markham et al., 1994; Morine-Dershimer, 1993).
Concept mapping omvat een techniek om bestaande, maar ook impliciete opvattingen of
concepten te expliciteren en in één of meer schema’s te ordenen (Buitink, 1998; Meijer et al.,
2001). Er wordt gebruik gemaakt van aanwezige voorkennis, opvattingen, attitudes en
waardesystemen die een rol spelen bij het te bevragen concept. Het resultaat is een schema, de
‘concept map’ waarin de betekenis van een bepaald concept en de onderlinge relaties tussen
de begrippen tot uitdrukking komen (Novak, 1990).
3.1.1 Deelnemers
Aan het onderzoek hebben een groep praktijk- en een groep expertdeelnemers deelgenomen.
Bij de praktijkdeelnemers zijn drie bij werkplekleren op een basisschool betrokken groepen
onderscheiden: twee aanstaande leraren, twee mentoren, de directeur van de partnerschool
plus een hogeschooldocent van de hogeschool.
De expertgroep telde 30 personen. De groep bestond allereerst uit vijf inhoudsdeskundige
universitaire onderzoekers, vier begeleiders van landelijke pedagogische centra en twee medewerkers
van landelijke onderwijsonderzoeksbureaus. Verder uit 16 docenten van hogescholen,
twee leden van colleges van bestuur van pedagogische hogescholen en een bij werkplekleren
betrokken onderwijsinspecteur. Zij namen in maart 2002 deel aan een congres over
werkplekleren van de Vereniging voor lerarenopleiders Nederland (Velon). Tijdens dit
congres hadden ze ingeschreven op een workshop die specifiek was bedoeld om door middel
van concept mapping opvattingen over krachtige werkplekleeromgevingen uit te wisselen
(Bergen et al., 2002; Geldens et al., 2003).
3.1.2 Dataverzameling
Materiaal en procedure. Antwoorden op de vraag naar de kenmerken van krachtige
werkplekleeromgevingen voor het leren onderwijzen zijn verzameld bij twee verschillende
groepen deelnemers. Deze deelnemers zijn elk vanuit hun eigen rol, taken en
verantwoordelijkheden betrokken bij de werkplekleeromgeving. Deze triangulerende aanpak
in de dataverzameling is gekozen om de ecologische validiteit van de verkregen kenmerken te
bevorderen. Als methode van onderzoek is gebruik gemaakt van concept mapping om van
deze verschillende deelnemers hun opvattingen over de kenmerken van krachtige
werkplekleeromgevingen te verzamelen.
Het maken van de concept maps is in deze empirische verkenning voor de drie groepen
praktijkdeelnemers in vier stappen uitgewerkt. In de eerste stap krijgen de deelnemers een
minuut of vijf de gelegenheid om individueel op post-its die begrippen te noteren die naar hun
opvatting eigenschappen van een krachtige werkplekleeromgeving beschrijven. De bedoeling
is om elk afzonderlijk begrip op een post-it te noteren.