leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving - Hogeschool de ...

Leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving
Dit realistisch opleidingsonderwijs kent een probleemgeoriënteerde aanpak doordat het
uitgaat van concrete praktijkproblemen en concerns in reële contexten zoals de (aanstaande)
leraren die ervaren. Cruciaal is het bevorderen van systematische reflectie door de
(aanstaande) leraar in het bijzonder gerelateerd aan de integratie van theorie en praktijk en aan
de integratie van verschillende disciplines.
Richtinggevend voor alle bij de inrichting van de werkplekleeromgeving betrokken
deelnemers is dat de aanstaande leraren gaan voldoen aan de startbekwaamheidseisen. Een
leidraad voor de partners binnen de werkplekleeromgeving is daarbij het ‘Kwaliteitskader II’
(Denters et al., 2001). Dit kader omvat uitgewerkte ontwikkelingslijnen voor aanstaande
leraren basisonderwijs. Deze ontwikkelingslijnen worden ook wel omschreven als
‘kerncompetenties’ (Denters et al., 2001). Aan deze lijnen liggen de eisen voor de
startbekwaamheid ten grondslag waaraan elke beginnend leraar basisonderwijs dient te
voldoen (SLO-VSLPC, 1997). Voor de hier ingerichte werkplekleeromgeving is een
doelstelling dat de aanstaande leraren in anderhalf tot hooguit twee jaar voldoen aan de eisen
voor de startbekwaamheid als beginnend leraar basisonderwijs (Ministerie van Onderwijs
Cultuur en Wetenschappen, 1999). De variatie wat betreft inhoud en duur van de opleiding
zijn daarbij afhankelijk van elders of eerder verworven competenties. De verschillen tussen
deze competenties en de startbekwaamheidseisen waren bepalend voor de inhoud van het
onderwijsarrangement tussen de aanstaande leraar, de partnerschool en de hogeschool. Deze
verschillen werden vastgesteld in de assessmentprocedure en keerden als aandachtspunten
terug in de persoonlijke ontwikkelingsplannen.
Een belangrijk voortvloeisel van de hiervoor aangegeven visie is dat het leren onderwijzen
plaatsvindt binnen sociale interactie (Tigchelaar, 2003). Om deze interactie te bevorderen is
ervoor gekozen om tenminste twee aanstaande leraren binnen de werkplekleeromgeving
tezamen op een partnerschool te laten deelnemen aan het leerwerktraject. De sociale interactie
kan zich dan naast de mentoring, onder meer concretiseren in de vorm van collegiale
coaching. Deze peer coaching tussen de twee aanstaande leraren vindt op informele wijze
plaats wanneer daaraan behoefte bestaat.
De werkplekleeromgeving was zo ingericht dat deze in het eerste schooljaar vier dagen en in
het tweede jaar vijf dagen omvatte. Daarvan waren in het eerste jaar twee dagen en in het
tweede schooljaar tweeënhalve dag bestemd voor het lesgeven aan de klas. De andere dagen
stonden in het teken van gesprekken met mentor, teamleden en coach, voorbereiding,
verwerking en studie. In het eerste schooljaar was de vijfde dag aan de aanstaande leraar zelf.
Voor de begeleiding is elke aanstaande leraar gekoppeld aan een ervaren leraar van de
partnerschool. Deze leraar fungeert als mentor. Mentor en aanstaande leraar verzorgen samen
het onderwijs aan één groep. Na een jaar krijgt elke aanstaande leraar een nieuwe groep én
daarmee (doorgaans) tevens een nieuwe leraar-mentor toegewezen. Reflectie en feedback
worden vastgelegd in het portfolio waar ook het persoonlijk ontwikkelingsplan deel van uit
maakt (Driessen, Beijaard, Tartwijk & Vleuten, 2002). In het persoonlijk ontwikkelingsplan
leggen de aanstaande leraren, gewoonlijk voor een periode van zes tot acht weken, de doelen
vast evenals de wijze waarop ze deze denken te bereiken. Samengevat hebben de aanstaande
leraren daarbij de stappen doorlopen zoals beschreven in Bijlagetabellen A.2 en A.3.
57