leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving - Hogeschool de ...

Leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving
In de literatuur wordt een onderscheid gemaakt tussen coaching aan de ene kant en mentoring
aan de andere kant (Acheson et al., 1998; Sullivan & Glanz, 2000). Gemeenschappelijke
centrale activiteiten zowel bij coaching als bij mentoring zijn observaties en nabespreking van
die observaties.
Mentoring verwijst eerder naar een verschil in leeftijd en ervaring in de relatie. Te denken is
aan die tussen een junior- en een seniorleraar of tussen de ervaren leraar en aanstaande of
beginnende leraar (Ballantyne et al., 1999; Murray & Owen, 1991). Er is eerder sprake van
raadgeving en ondersteuning dan van beoordeling.
Het doel van mentoring is aanstaande leraren te ondersteunen in de ontwikkeling van hun
professionele identiteit (Lortie, 1975). Bij mentoring zijn daartoe een mentor en een
aanstaande leraar aan elkaar gekoppeld. Op geregelde momenten vinden gesprekken plaats
over onderwijsdoelen, worden ideeën en strategieën uitgewisseld, wordt gereflecteerd op
onderwijsmethoden, vinden observaties plaats en worden alternatieven ter verbetering
besproken (Sullivan & Glanz, 2000).
Coaching is in de sport een bekend begrip. De coach van bijvoorbeeld een hockeyteam
bepaalt de teamsamenstelling, de veldopstelling en welk tactisch spel er wordt gespeeld.
Tijdens het spel geeft de coach voortdurend aanwijzingen en wijzigt indien nodig de
samenstelling van het team en de speltactiek. Bij individuele sporten zoals tennis, bevindt de
coach zich tijdens een wedstrijd letterlijk en figuurlijk langs de zijlijn. De coach observeert de
tennisspeler, gaat na wat goed en minder goed gaat, evalueert de wedstrijd zodat de
tennisspeler vervolgens met name kan gaan trainen op punten die verbetering behoeven.
Coaching binnen het onderwijs vertoont overeenkomsten met het coachen van individuele
sporters. Coaching is een vorm van begeleiding die gebaseerd is op observatie van de
lespraktijk van de gecoachte (aanstaande) leraar (Engelen, 2002).
In de literatuur blijkt coaching dikwijls echter ook te verwijzen naar een zekere
gelijkwaardigheid in de begeleidingsrelatie, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van collegiale
coaching. Zo wordt bij coaching ook verwezen naar een consultatie tussen collega’s van min
of meer gelijke status, wederkerigheid of gelijkwaardigheid (Conley et al., 1995). Wanneer
twee of meer (aanstaande) leraren elkaar in het proces van leren onderwijzen begeleiden en
ondersteunen spreken we van peer coaching. Voorwaardelijk voor peer coaching is dat er een
begeleidings- en ondersteuningsproces op gang komt op basis van wederzijds vertrouwen. Het
gaat hier immers om twee of meer collega’s die elkaar helpen met, maar ook aanspreken op
samen werken om te reflecteren op de eigen praktijk, nieuwe vaardigheden proberen op te
bouwen, uit te breiden en te verfijnen, ideeën uit te wisselen, elkaar te onderwijzen,
onderzoek in de klas uit te voeren en problemen van de werkplek proberen op te lossen
(Engelen et al., 1997; Joyce & Showers, 1988). Onderzoek wijst uit dat (peer)coaching een
effectieve manier is om te leren (Engelen et al., 1997; Joyce & Showers, 1995; Oja, 2001;
Reiman, 1999). Naast vertrouwen worden als voorwaarden genoemd dat de peercoach goed
moet kunnen reflecteren en in staat is krachtige en constructieve feedback te geven.
Op verschillende plaatsen wordt gewezen op het belang van scholing van mentoren en
coaches. Mentoring en coaching die beperkt blijft tot het bij elkaar brengen van een mentor en
een mentee, of van twee peercoaches, zal niet vanzelf bijdragen aan een krachtige
leeromgeving (Engelen, 2002). Doel van een dergelijke scholing is dikwijls mentoren en
coaches meer inzicht te laten verwerven in de effecten van het reflecteren (Darling-Hammond
& Cobb, 1996).
33