klassieke talen, 2007 - Stilus

Niet gemakkelijk
Blom beaamt dat, maar verwijst naar de Italiaanse marxist Gramsci. In zijn "Prison
Notebooks" zit een hoofdstuk over onderwijs. Hij pleit ervoor om leerlingen aan de
hand van al die getuigenissen en restanten van de antieke cultuur te leren hoe hun
actuele cultuur is geworden. “Als je dat in Nederland zou willen doen, zou je
misschien eerder bij de Renaissance moeten beginnen. Want daar toonden mensen dat
elementen van de antieke cultuur de moeite waard waren om over te nemen.”
Voorwaarde voor zo’n benadering is dat docenten de maatschappelijke ontwikkelingen
wel serieus moeten nemen en het discours daarover volgen. “Ik zou mij kunnen
voorstellen dat zo'n onderwerp van Gramsci een project in een school kan worden."
Je noemt niet ontwikkelingen als een eventuele selectie bij het HO of de nieuwe
aandacht voor excellentie en begaafdheid. Zijn die eventueel van betekenis voor het
onderwijs Klassieke Talen
“Selectie is volgens het paard achter de wagen spannen; het berust niet op een goede
probleemanalyse. Zoals gezegd, het ligt niet zozeer aan de leerlingen ("Leerlingen
hebben te weinig diepgang en lezen bijvoorbeeld te weinig"), maar meer wat er in de
cultuur, de scholen en het vak aan de hand is.” Zij pleit – met de Engelse psychiater
Dalrymple - ervoor om juist ook bij die identiteitsproblemen van de leerlingen te
beginnen; dan prikkel je ook de motivatie. Focussen op excellentie betekent nog niet
dat motivatieproblemen bij leerlingen opgelost worden. En het helpt ook niet om
docenten te motiveren om hun les boeiend voor ieder te maken.
Het lijkt eerder dat je daar de leukste didactiek vindt waar docenten moeite moeten
doen om hun vak te handhaven en leerlingen ervoor te interesseren. In Engeland is
toen mixed ability teaching ontstaan. “De docenten die lesgeven aan een gymnasium,
worden eigenlijk ook nooit uitgedaagd om eens na te denken wat dat vak van hun
voor kinderen van andere lagen van de bevolking betekent.”
Ik hoor je veel praten over de cultuur en over de aandacht ervoor bij de vorming van
staatsburgerschap bij leerlingen. Nu is er een groot deel van de tijd bij klassieken
ingeruimd voor het leren van de talen: woorden, grammatica, hele systemen van
vervoeging/verbuiging en syntaxis.
"Ik vind dat toch een beperkte opvatting.” Blom geeft aan dat ook in andere tijden,
bijvoorbeeld de Middeleeuwen, de taal een instrument geweest is, een instrument voor
de cultuur en de inhoud. Zij verwijst naar de ‘glossen’ zoals die in het boek van Van
Oostrom "De wereld van Maerlant" ter sprake komen. Via die uitleg leerden die
leerlingen veel van de wereld en cultuur, die van de oudheid, maar ook die van hun
eigen of voorafgaande tijdperken. “Dus de klassieke teksten hebben altijd juist die
belangrijke, inhoudelijke functie gehad, het zijn niet in de eerste plaats of alleen maar
instrumenten om die talen te leren. Het komt er dus op aan om juist die interessante
teksten te kiezen. Deze kunnen vaak de voedingsbodem voor nieuwe gedachten over
het leven en over waarden zijn."
Moet je de kennis van de talen dus handhaven
"Ja, op zijn minst moet dat voor een klein groepje geïnteresseerden. Maar voor mij
staat die antieke beschaving centraal en die zou voor een bredere groep toegankelijk
moeten zijn. Mij is eens gevraagd om mijn mening over een leerplan van een
Amsterdams gymnasium te geven en mijn antwoord was: "Ik vind het veel te elitair".
Vaak pretenderen de classici wel dat zij met die culturele inhouden aan de gang zijn of
dat leerlingen daarvan een waardevolle vorming ervaren, maar is het niet
waarneembaar.
⏐ 44