1zctZYy

Bir erkeğin, karısının ölümünden sonra onun kız kardeşlerinden biriyle
(baldızla) evlendirilmesi geleneğine ise sororat (baldız alma) denir (Antropoloji
Sözlüğü 739). Sororat geleneğinde amaç, daha çok çocukları güvence altına almaktır.
Dul kalan baba, çocuklarıyla yeterince ilgilenemeyecek, en önemlisi de çocuklar
anne sevgisinden yoksun kalacaktır. Dolayısıyla babanın evleneceği kişinin, ölen
eşin kız kardeşi, yani çocuklara akrabalık bağıyla bağlı olan teyze olması önemlidir.
Çünkü ailenin içinden olan teyze, çocukların tanıdığı ve sevdiği biridir. Enişte-baldız
ensestini örnekleyen mânilerde sororat geleneğine vurgu yapılarak ensestin
meşrulaştırılması söz konusudur.
Sororat, başlık parası verilerek yapılan evliliklerde özellikle uygulanan bir
gelenektir. Erkek, başlık parası vererek evlendiği kadının ölümü üzerine, mağdur
olarak konumlandırılır. Çünkü erkek bir daha başlık parası verecek durumda
olmadığından ve “başlık parası” geleneği bir ticaret ilişkisi olarak düşünüldüğünden
erkeğin bu ilişkideki mağduriyetinin, kadının ailesi tarafından giderilmesi
gerekmektedir. Dolayısıyla ölen kadının ailesi ya başlık parasını geri verecek ya da
evdeki kızlarından birini eş olarak damadına verecektir.
Âşık tarzı destanlarda kayınbirader, kendisinde gönlü olan yengesi ile birlikte
olmak için kardeşini öldürürken türkülerde ve ağıtlarda ise kocasının ölümü üzerine
kayınbiraderiyle evlenmek istemeyen kadınların sesi duyulmaktadır. Kayınbiraderle
birlikte olmayı kendi seçen yengenin yaşadığı ensestle, istemeyerek kayınbiraderiyle
evlendirilen yengenin yaşadığı ensestin birbirinden farklı olması dolayısıyla
kayınbirader-yenge ensesti iki başlık altında ele alınacaktır. Ayrıca yengesiyle
evlenmek istemeyen kayınbiraderin yaktığı bir türkü de bu incelemeye konu
olacaktır.
92