1zctZYy

Ç. Kayınbabanın Talip Olduğu Gelinler
Halk bilimci Nerin Köse, “Ensest Evliliğin Türk Halk Hikayelerindeki İzleri”
adlı makalesinde kayınbaba-gelin ensestinin yer aldığı “Şah İsmail Hikâyesi” ve
“Elif ile Mahmut Hikâyesi” ile kayınvalide-damat ensestinin yer aldığı
“Seypelmelek-Medhalcemal” hikâyesini ele alarak incelemektedir. Köse bu inceleme
sonucunda “Kayınpederin gelin adaylarına talip olması hoş karşılanıp -oğlu hariççevreden
destek görürken kayınvalidenin damadına gönül vermesi ya yakın çevresi
tarafından tenkit edilmiş; ya da söz konusu şahsın kendisi tarafından -sosyal mevkiini
düşünerek- kapatılmıştır” (160) yargısına varmaktadır. Ayrıca Köse, bu tür ilişkilere
az rastlanılmasını ve bunların ele alınan hikâyelerde eleştirilmesini “Geleneksel Türk
Ailesi Anlayışı” ile ilişkilendirmekte ve burada hikâyenin derlendiği dönem ile ait
olduğu yörenin bakış açısını da göz ardı etmemek gerektiğini vurgulamaktadır (160).
XVIII. yüzyılda ünlü Türkmen şairi Magrupı tarafından tasnif edilen
“Seypelmelek-Medhalcemal” adlı hikâyede Medhalcemal, onunla evlenmek isteyen
Seypelmelek‟i önce annesiyle tanıştırır, ancak damadını gören Gülzarpıran ona âşık
olur. Aynı şekilde XVI. yüzyıl Çağatay şairi Meclisi‟nin kaleme aldığı “Hikâye-i
Seyfül-Melik ve Bedi'ü'l-Cemal-i Perizad” adlı mesnevide kızı “Bedi'ü'l-Cemal”in
sevgilisi Seyfülmelik‟i gören anne, ona âşık olur. Ardından kızı ile Seyfülmelik‟in
evlilik iznini kayınvalidesi Serv-i Banu‟nun vereceğini söyler. Ancak Serv-i Banu da
torununun sevgilisi Seyfülmelik‟e âşık olur (150-51). Köse, kayınvalide-damat
ensestini anlatıcının hikâyeyi uzatma isteği ve Seyfülmelik‟in yakışıklılığına yapılan
vurgu ile açıklamaktadır (151). Köse‟nin kayınvalide-damat ensestinin
gerçekleşmemesi ile ilgili yorumu oldukça yüzeyseldir: “Kayınvalidenin (veya
babaannenin) damadına âşık olması, her iki hikâyede de evlilikle sonuçlanmaz. Zira
geleneksel Türk aile yapısında böyle bir şey yoktur. Evladın sözlüsü, nişanlısı ya da
71