Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

More documents

Recommendations

Info

64 M.A.J.M. BUIJSEN de natuurrechtsleer van Thomas van Aquino." Ik wil geen poging doen om de houdbaarheid van de leer te bezien en zal mij beperken tot een beschouwing van de wijze waarop Thomas in ST I-II, qq.90-97 te werk gaat. Hiermee wil ik niet alleen de methodiek achter een van zijn bekendste teksten zichtbaar maken maar vooral ook inzicht geven in de mate waarin Thomas zijn bepaling van het wetsbegrip ten nutte heeft weten te maken. Een beschouwing van Thomas' werkwijze zal onder meer leiden tot de vaststelling dat het vertoog over de wetten eigenlijk niet zoiets als het recht tot onderwerp heeft. Welbeschouwd is ST I-II, qq.90-97 helemaal geen rechtsfilofische tekst en ongetwijfeld is dit een conclusie die veel moderne Thomas-interpreten zal behagen. 2. Bepaling van het wetsbegrip Een van de beroemdste begripsbepalingen uit de geschiedenis van de rechtsfilosofie is van de hand van Thomas. In ST I-II, q.90 a.4c wordt een wet gedefinieerd als "een bepaalde afgekondigde ordening van het verstand met betrekking tot het gemeenschappelijke goede, en afkomstig van hem die de zorg voor de gemeenschap heeft". 5 Deze definitie drukt essentie uit, maar anders dan men zou verwachten, beziet Thomas in ST I-II, q.90 niet eerst de dingen die men 'wet' pleegt te noemen, om vervolgens daaruit het gelijkblijvende, de wezenlijke eigenschappen, te destilleren. De eerste stap van het onderzoek bestaat uit het karakteriseren van de meest abstracte begripsstructuur . Dit is een werkwijze die op andere plaatsen in de Summa ook gehanteerd wordt. Zo zet Thomas in ST I, q.16 a.Ic meteen de belangrijkste aspecten van het waarheidsbegrip uiteen, kennis en de werkelijkheid waarop die kennis betrekking heeft, om vervolgens te komen tot de meest toepasselijke definitie: "waarheid is Voor een goed overzicht van de kwesties die spelen in de nog immer voortwoekerende debatten rond Thomas' natuurrechtsleer tussen meer traditionele thomisten als Ralph McInerny, Vernon Bourke, Henry Veatch en Ernest Fortin enerzijds en 'nieuwlichters' als Germain Grisez, Joseph Boyle en John Finnis anderzijds, verwijs ik naar Robert P. George (ed.), Natural Law Theory: Contemporary Essays, Oxford: Clarendon 1992. 5 De door mij geraadpleegde tekst is die van de Leonina-editie van Thomas' werken. Zie tomus N-XII, Rome 1888-1906.
THOMAS' WETSBEGRIP 65 overeenstemming van het ding en het verstand." Anders dan bij de bepaling van het waarheidsbegrip heeft Thomas bij de bepaling van het wetsbegrip evenwel niet de beschikking over een reeks van traditionele definities waaruit hij kan putten. bij de constructie van zijn defmitie. Desalniettemin gaat hij ook hier methodisch te werk. Hoewel Thomas zich in ST I-II, q.90 niet verantwoordt, is duidelijk dat hij zich van de aristotelische causaliteitsleer bedient. In de klassieke en middeleeuwse wijsbegeerte is het verklaren in termen van causaliteit zeer gebruikelijk en hoewel deze wijze van verklaren waarschijnlijk zo oud is als de filosofie zelf, spreekt men doorgaans van de aristotelische causaliteitsleer; niet zozeer omdat Aristoteles eigenlijk de eerste was die oorzakelijkheid systematisch doordacht heeft als welomdat hij alle oorzakelijkheid tot een viertal oorzaken heeft teruggebracht. 6 In het algemeen kan al datgene in wijsgerige zin oorzaak genoemd worden waarvan het zijn van een gevolg op enigerlei wijze afhankelijk is. Bezien we nu de bepaling van het wetsbegrip dan zijn drie van de vier oorzaken gemakkelijk aan te wijzen. In ST I-II, q.90 a.Ic voert Thomas aan dat een wet in de eerste plaats een bepaalde regel (regula) en maat (mensura) van handelingen is, waardoor iemand tot handelen wordt aangezet of van handelen wordt afgehouden. Dat een wet leidraad en maatstaf is, een maat-regel dus, zal niemand verbazen, maar Thomas voegt hieraan toe dat regel en maat van menselijke handelingen het verstand is, dat het eerste beginsel is van menselijke handelingen. Het is immers eigen aan het verstand om te ordenen tot een doel, hetwelk eerste beginsel is in praktische aangelegenheden. Hierop laat hij dan de vaststelling volgen dat daar datgene wat in iedere afzonderlijke klasse eerste beginsel is, maat en regel van die klasse is, een wet iets moet zijn van het verstand. Deze toevoeging behoeft ongetwijfeld toelichting. Allereerst moeten we ons bedenken dat Thomas zich de vraag stelt of een wet iets van het verstand is. Vervolgens moet bedacht worden dat het verstand eerste beginsel is in meer metafysische zin, terwijl het doel eerste beginsel is in meer logische zin. De toevoeging veronderstelt in Zie Metaph. A.7.988a18-b21.
Page 2 and 3:
Bestuur Prof. dr. H.A.G. Braakhuis
Page 4 and 5:
Redactie Dr. H.J.M. Schoot (hoofdre
Page 6 and 7:
H. W.M. ten Have WIE KENT DE KRACHT
Page 8 and 9:
8 H.I.M. SCHOOT cornerstone of any
Page 10 and 11:
10 PIM VALKENBERG This wider perspe
Page 12 and 13:
12 PIM VALKENBERG the doctrinal aut
Page 14 and 15: 14 PIM VALKENBERG thoughts in the M
Page 16 and 17: 16 PIM VALKENBERG wanted to investi
Page 18 and 19: 18 PIM VALKENBERG Christian in the
Page 20 and 21: 20 PIM VALKENBERG hand them over to
Page 22 and 23: 22 PIM VALKENBERG religions=", Whil
Page 24 and 25: 24 PIM VALKENBERG in front of the H
Page 26 and 27: 26 PIM VALKENBERG Aquinas remains b
Page 28 and 29: 28 PIM VALKENBERG 2.3 The rules of
Page 30 and 31: 30 PIM VALKENBERG of the subject-ma
Page 32 and 33: 32 PIM VALKENBERG the Qur' än come
Page 34 and 35: 34 PIM VALKENBERG encourage and str
Page 36 and 37: 36 PIM VALKENBERG arguments are of
Page 38 and 39: 38 PIM VALKENBERG The reference to
Page 40 and 41: 40 PIM VALKENBERG almightiness - th
Page 42 and 43: 42 PIM VALKENBERG The first name wh
Page 44 and 45: 44 PIM VALKENBERG Finally, we meet
Page 46 and 47: 46 PIM VALKENBERG Christians in Spa
Page 49 and 50: KOM EN ZIE WAAR IK WOON! Aantekenin
Page 51 and 52: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 51 geen bet
Page 53 and 54: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 53 het begi
Page 55 and 56: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 55 dan bij
Page 57 and 58: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 57 overtuig
Page 59 and 60: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 59 c) Een d
Page 61: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 61 SUMMARY
Page 66 and 67: 66 M.A.J .M. BUIJSEN de eerste plaa
Page 68 and 69: 68 M.A.I.M. BUnSEN II, q.90 a.2c va
Page 70 and 71: 70 M.A.J.M. BUUSEN worden, is het b
Page 72 and 73: 72 M.A.I.M. BUIJSEN qq. 90-97,16 da
Page 74 and 75: 74 M.A.I.M. BUUSEN hebben bij het v
Page 76 and 77: 76 M.A.J.M. BUUSEN echter niet geze
Page 78 and 79: 78 M.A.J.M. BUUSEN vermogens van de
Page 80 and 81: 80 M.A.J.M. BUUSEN zij tot het geme
Page 82 and 83: 82 M.A.] .M. BUUSEN dat een wet in
Page 85 and 86: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? Ov
Page 87 and 88: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 87
Page 101 and 102: kwestie' .20 WIE KENT DE KRACHT VAN
Page 107 and 108: WIE KENTDE KRACHTVANUW TOORN? 107 d
Page 109: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 10
Page 112 and 113: 112 ANTONIE VOS loyal to Saint Thom
Page 114 and 115:
114 ANTONIE VOS different (20). The
Page 116 and 117:
116 ANTONIE VOS what is thus far sa
Page 118 and 119:
118 ANTONIE VOS used in ordinary sp
Page 120 and 121:
120 ANTONIE VOS describe and to ana
Page 122 and 123:
122 ANTONIE VOS with the divine wil
Page 124 and 125:
124 ANTONIE VOS ancient Greek philo
Page 126 and 127:
126 ANTONIE VOS church and society
Page 129 and 130:
AQUINAS ON NECESSITY AND TIME A Res
Page 131 and 132:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 131 done-
Page 133:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 133 take
Page 136 and 137:
136 THOMAS F. O'MEARA but this pres
Page 138 and 139:
138 H.W.M. RIKHOF continue. The thr
Page 140 and 141:
140 H.W.M. RIKHOF Peccatum" Joseph
Page 142 and 143:
142 H.W.M. RIKHOF (Hogeschool Holla
Page 144 and 145:
144 H.W.M. RIKHOF 7. Publications i
Page 146:
PRlI'ITED ON PERMANENT PAPER· IMPR
show all

Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?