Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 97
wanneer hij voor God gebruikt wordt, d.w.z. in oneigenlijke zin,
omdat toom in zichzelf reeds een onvolmaaktheid bevat (i.t.t.
bijvoorbeeld 'leven' dat wel als volmaaktheid in eigenlijke zin aan
God kan worden toegeschreven). De metafoor van Gods toom verwijst
naar Gods straf, die wel in eigenlijke zin bedoeld wordt (p.30). Toom
heeft behalve fysieke en emotionele aspecten ook een rationeel
karakter en relationeel karakter. In zoverre toom in zijn rationele zin
gerechtvaardigd is, heeft deze ook te maken met het willen herstellen
van een rechtvaardige orde. De toom Gods verwijst dus ook naar
Gods gerechtigheid (p.33). Gods gerechtigheid is wederom geworteld
in Gods liefde. Gerechtigheid en barmhartigheid zijn specificaties van
Zijn liefde.
Expliciet zegt Thomas dat ontferming meer eigen is aan God
dan straffen: barmhartigheid hoort uit zichzelf bij God, straffen hoort
alleen bij God vanwege onze zonden (p.34).
Door te laten zien hoe Thomas Gods toom herleidt tot zijn
gerechtigheid, en die weer tot Zijn liefde, laat De Grijs zien waarom
ira Dei niet vermeld staat onder de attributa Dei, en dat er in God
geen sprake is van balanceren tussen barmhartigheid en toom.
Gods toom verwijst dus naar Gods straf, en straf verwijst
naar menselijke zonde (p.38). De essentie van Gods straf bestaat uit
substractio gratiae, het onttrekken van genade. Omdat toom Gods
naar menselijke zonde verwijst, komt het relationele karakter van
toom tot uiting, en blijkt, waarom het geen attribuut van God is.
Het relationele blijkt ook uit iets anders: namelijk dat volgens
Thomas het object van Gods toom zich bewust is van die toom. Het
zondige volk of de zondige mens kan zijn ellendige situatie herkennen
als toom van God. Deze herkenning verwijst weer naar de relatie,
zelfs al is die gebroken. De Grijs haalt hierbij een citaat (ST II-II,
q.41 a.2c.) aan waaruit blijkt dat de toornige altijd wil dat zijn daad
als wraak herkend wordt en niet anoniem blijft (p.40). Dit laatste is nu
onze vraag: volgens Thomas wil de toornige dat zijn daad als wraak
herkend wordt, maar mij .is niet duidelijk hoe dit geldt in het geval van
Gods straf. Wordt hier bedoeld dat iedere vorm van leed terug te
voeren is op de toom Gods als straf voor de zonde? De Grijs geeft
zelf aan het eind van zijn artikel weer, hoe mensen onterecht de toom
van God gevreesd hebben. Deze simpele identificatie lijkt dus niet
bedoeld te zijn.