Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

THOMAS' WETSBEGRIP 71
toepassing van begripsbepalingen is het verklaren van dingen die
onderscheiden zijn, maar toch tot elkaar in relatie staan. Daarbij dient
het gelijkblijvende als het ware steeds als bruggehoofd. Wat dient nu
als bruggehoofd bij de analogische toepassing van de bepaling van het
wetsbegrip? Heel eenvoudig: de in de. eerste, begripsbepalende
vraagstelling ontwikkelde begripsinhoud, die daarmee een
gemeenschap-pelijke bergipsinhoud (ratio communis) is. In hoeverre
wordt nu de bepaling van het wetsbegrip volgens verschillende
betekenissen gezegd? Heel eenvoudig: voor zover namelijk de
componenten van de gemeenschappelijke begripsinhoud van betekenis
veranderen."
In ST I-II, q.91 maakt Thomas een inventaris van de dingen
die men in gezaghebbende teksten 'wet' pleegt te noemen. Door te
bezien of de definitie van toepassing is, gaat hij na waaraan met recht
de term 'wet' toegekend kan worden. Thomas concludeert dan dat er
vier dingen zijn die het verdienen om 'wet' genoemd te worden. Op
de menselijke neiging tot de zonde is de begripsbepaling evenwel niet
van toepassing. Toen de mens God is afgevallen, zo voert Thomas
aan, is hij onder de invloed geraakt van de ingevingen van de
zinnelijke begeerte. Sedert de zondeval is de mens verstoken van de
oorspronkelijke gerechtigheid en de kracht van het verstand, en daar
wetten iets zijn van het verstand, past het niet om aan de neiging tot
de zonde de term 'wet' toe te kennen. In eigenlijke zin is deze neiging
geen wet te noemen. IS
Nadat Thomas in ST I-II, q.91 heeft vastgesteld in welke
gevallen de definitie van toepassing is, gaat hij ertoe over te bezien op
welke wijze zij in die gevallen van toepassing is. Welke betekenis
hebben de componenten van de gemeenschappelijke begripsinhoud in
de gevallen dat de term 'wet' eigenlijk gebruikt wordt? In ST I-II,
qq.93-97 verklaart Thomas de dingen die het verdienen 'wet' genoemd
te worden en expliciteert hij hun relaties.
Wanneer we de toepassing van de begripsbepaling ter
verklaring van de 'geboden en verboden van de Schrift buiten
beschouwing laten, Thomas zelf doet dit tenslotte ook in ST I-II,
14
15
Vgl. ST I, q.13 a.6 c.
ST I-II, q.91 a.6 c.